Nëse Evropa është e formësuar nga trashëgimia politike dhe fetare e Martin Lutherit, kontributet e tij muzikore janë më pak të njohura. Në fakt, muzika ishte thelbësore për ideologjinë e tij dhe nxiti këngëtarët radikalë edhe shumë kohë pas vdekjes së tij. Ndërkohë, stili i muzikës së tij sot krahasohet me disa nga lëvizjet më të njohura të protestave të epokës moderne.
Para vitit 1517, Kisha Katolike kontrollonte shumicën e muzikës fetare në Evropë. Në kishë shumica e njerëzve dëgjonin korale të kënduara në latinisht. Muzika popullore e kalonte rrallë pragun e kishës.
Protesta fillestare e Martin Lutherit kundër Kishës Katolike ishte për shkak të shitjes së indulgjencave – kur famullitarët lanin mëkatet nëse paguanin një tarifë
Luteri i shkatërroi këto ndarje dhe transformoi jetën muzikore të krishterë. Për të muzika fetare nuk ishte vetëm për priftërinjtë dhe korin. Në vend të kësaj, ishte “pranë teologjisë” dhe një “dhuratë nga Zoti”. Si e tillë duhet të jetë i arritshme për të gjithë. Tekefundit, shkroi ai, “duke zbukuruar meloditë në mënyra të mrekullueshme, këngëtarët mund t’i shpinin të tjerët në një valle qiellore”. Kushdo që nuk pajtohej, “meritonte të mos dëgjonte gjë veç pëllitjes së gomarëve dhe hungërimës së derrave”!
Lutheri përpiqej të zhvillonte fuqishëm këto ide, siç ia shprehu mendimet Papës për të këqijat e indulgjencave (koha në Purgator mund të shkurtohej në këmbim të një pagese të përshtatshme për priftin lokal!?). Këndimi latinisht u hodh poshtë në favor të këngëve me gjermanishten e përditshme. Ky stil shpejtë u bë pjesë e rëndësishme e identitetit të pasuesve të tij.
Jo që Lutheri promovoi muzikën për arsye abstrakte të besimit. Ai e kuptoi se sa e fuqishme ishte muzika në përhapjen e mesazheve të tij. Ashtu si këngët më të mira të protestës moderne, himnet e tij ishin të kapshme dhe goditëse. Ai shtoi tekste fetare te këngët e njohura popullore, si te “Do ta tejkalojmë”. Kjo ishte e dobishme për epokën e injorancës. Edhe njerëzit analfabetë – rreth 85 për qind e popullsisë gjermane në vitet 1500 – mund t’i mësonin dhe t’i këndonin ato. Lutheri i nxiti këto ndryshime. Ai inkurajoi fëmijët që të mësonin muzikë në shkollë dhe të punonin me reformatorët të tjerë për të prodhuar libra të himneve protestante.
Në vitin 1517, Lutheri publikoi 95 tezat e tij: një listë të ankesave kundër Kishës të vendosura në dyert e kishave të Wittenbergut – por ai ende e konsideronte veten katolik
Lutheri vetë deklaroi se muzika dhe teksti duhet të “rriten nga gjuha e vërtetë amtare”. “Ein Feste Burg” (Një kështjellë e fuqishme) është tipike për thjeshtësinë e tij:
Perëndia ynë është kështjellë e fuqishme,
Një mburojë dhe armë e besueshme!
Këngët si kjo u ngulitën në zemrat e Lutherit dhe të miqve të tij. Ata ndoshta këndonin “Ein Feste Burg” në Kuvendin e Wormsit, kur Lutheri u mor në pyetje nga Karli i V-të – Perandori i Shenjtë Romak. Kjo tërheq paralele me lëvizjet moderne të protestës. Tekefundit, protestuesit kundër Luftës së Vietnamit u mblodhën për t’i dhënë paqes një shans përballë reagimit të dhunshëm, derisa aktivistët anti-aparteid kënduan “Soweto Blues” pas një masakre raciste në Afrikën e Jugut.
Pasi Lutheri u ekskomunikua nga Kisha Katolike, u thirr për të mbrojtur besimet e tij para Perandorit të Shenjtë Romak – në Kuvendin e Wormsit më 1521
Por, nëse muzika e Lutherit ishte për mbështetësit, himnet e tij gjithashtu kapluan konvertuesit e rinj. Muzika e re buçiste nga qyteti në qytet. Ashtu si me aspektet e tjera të Reformimit, edhe shtypi ishte çelës i suksesit.
Ndonjëherë, himnet e Lutherit kryenin punë më shpejtë se ai. Në Magdeburg, këndimi masiv i himneve të tij konvertoi qytetin disa muaj para se Lutheri të arrinte.
Bashkëkohësit e vlerësuan përhapjen e kësaj muzike. 50 vjet pasi Lutheri vdiq, teologu Cornelius Becker theksoi se “këngët e Lutherit u çuan tek njerëzit në vende të largëta, në shpirtrat dhe mendjet e të krishterëve të devotshëm. Nuk ishte e lehtë të bllokohej ky progres”.
Në të vërtetë, himnet luterane kishin dalë shpejt nga fortesa e tij në Saksoni. Ato u kënduan në zonat katolike dhe u përkthyen në anglisht. E gjithë kjo ndërlidhet me muzikën moderne të protestës. Ashtu si himni socialist “Internacionalja” që u bë i famshëm nga Madridi në Moskë – madje edhe në mesin e njerëzve që nuk kuptonin detajet e dogmës marksiste – himnet luterane buçisnin në Evropë si një shenjë e solidaritetit me aleatët e panjohur.
Derisa katolicizmi vazhdonte të çmonte përfaqësimin vizual të Hyjnisë në pikturë dhe skulpturë, protestantët përqafuan muzikën
Muzika e Luterit ishte e njohur pas vdekjes së tij. Trupat protestante kënduan himnet luterane teksa hynë në beteja të Luftës Tridhjetëvjeçare të shekullin të XVII-të. Më vonë, kompozitorët protestantë gjithashtu përpunuan himnet e tij. Johann Sebastian Bach zgjeroi “Ein Feste Burg” në një kantatë të lavdishme 30-minutëshe, ndërsa Felix Mendelssohn e shtoi atë në simfoninë e tij të quajtur “Reformimi”. Ky trend ka vazhduar në kohët moderne: himnet luterane ende shfaqen në librat e himeve katolike dhe protestante. Për shkrimtarin romantik Heinrich Heine, “Ein Feste Burg” ishte asgjë më pak se “Marsejeza e Reformimit” që “ka ruajtur deri sot fuqinë frymëzuese”.
Ndërkohë, muzika e Luterit, si “Marsejeza” e vërtetë, është dëshmuar se ka fuqi të pakufishme. Ashtu si monarkistët francezë dhe socialistët rusë që përshtatën himnin revolucionar për kauzat e tyre, himnet si “Ein Feste Burg” kanë dalë nga origjina fetare. Richard Wagner e citoi këngën në një pjesë që festonte fitoren prusiane kundër Francës më 1871. Më vonë, nazistët e arsyetuan terrorin duke abuzuar me referimin biblik të Lutherit për “armikun e vjetër të keq”.
Ndarja e Lutherit me Romën u zgjerua pas 95 Tezave që do t’i zhvillonte deri në vdekjen e tij më 1546 – në Wittenberg, ku është varrosur
Por, muzika luterane nuk humbi kurrë sensin radikal. Gjatë revolucionit të vitit 1848, liberalët kënduan një version të ri të “Ein Feste Burg” për të promovuar “lirinë” dhe “të vërtetën”. Në vitet 1880, socialdemokratët gjermanë rishkruan të njëjtin himn për të përfshirë referenca për të drejtat e njeriut. Një shekull më vonë, kundërshtarët e një centrali të ri bërthamor e përdorën “Ein Feste Burg” për të sulmuar “policinë e armatosur”. Loewe vëren një ironi këtu: “Ashtu sikur reformatori që ka marrë meloditë nxitëse dhe krijoi fjalë të reja për to, kaq shumë lëvizje proteste i përdorën meloditë e Lutherit për të promovuar ide të tjera – përveç atyre të Luterit”. /Telegrafi/
