James Joyce, një nga shkrimtarët më me ndikim të shekullit të 20-të, është i njohur për veprat e tij komplekse dhe shpesh sfiduese që eksplorojnë ndërlikimet e ndërgjegjes njerëzore, identitetit dhe gjuhës. Citimi i tij, “Mungesa, forma më e lartë e pranisë”, përmbledh një temë qendrore në shkrimin e tij – idenë se ajo që nuk është drejtpërdrejt e pranishme ose e dukshme menjëherë mund të ketë kuptim dhe ndikim të thellë. Ky koncept rezonon thellë me mënyrën se si Joyce ndërtoi romanet e tij, veçanërisht Uliksi (1922), ku mungesa e ngjarjeve ose personazheve të caktuara shpesh flet aq fort sa prania e tyre.
Shkrimi i Joyce është i mbushur me shtresa kuptimi, shpesh të përcjella përmes teknikave narrative të rrjedhës së vetëdijes, lojërave komplekse të fjalëve dhe komploteve të fragmentuara. Tek Uliksi, për shembull, veprimet e zakonshme të jetës së përditshme eksplorohen me një intensitet dhe thellësi që e bën të zakonshmen të duket e jashtëzakonshme. Mungesa e veprimit të hapur ose ngjarjeve dramatike shpesh rrit peshën emocionale dhe filozofike të romanit, duke tërhequr vëmendjen te mendimet, kujtimet dhe dëshirat e pathëna që formojnë përvojat e personazheve.
Përdorimi i mungesës nga Joyce si një mjet letrar pasqyron gjithashtu besimin e tij në kufizimet e gjuhës. Në veprat si Portreti i artistit si i ri (1916) dhe Finnegans Wake (1939), Joyce shpesh lë boshllëqe në tregimet e tij, duke i detyruar lexuesit të plotësojnë boshllëqet. Këto mungesa ftojnë interpretim, duke inkurajuar një angazhim më të thellë me tekstin dhe duke lejuar lexime dhe kuptime të shumta.
Në kontekstin më të gjerë të letërsisë, eksplorimi i mungesës nga Joyce ka ndikuar shkrimtarë dhe artistë të panumërt, duke i frymëzuar ata të eksperimentojnë me formën dhe përmbajtjen narrative. Besimi i tij se mungesa në vetvete mund të jetë një formë e fuqishme e pranisë sfidon nocionet tona tradicionale për atë që përbën kuptim në art dhe jetë.
Përgatiti: Albert Vataj
