Udha drejt dijes është prej të gjitha sfidave më e qenësishmja, sepse përmes saj njeriu ka mundur të gjejë më lehtë të panjohurën, të përballet më guximshëm me të keqen, të kuptojë më mirë botën, t’i japër zgjidhjeve problemeve dhe të përmirësojë cilësisht jetën e njeriut. Por ajo, dija, kurrë nuk e përligji asnjë lloj urrejtje dhe armiqësie, zilie dhe egoje të sëmurë, të cilat e përshkuan historinë me lumenjë gjaku.
Sokrati
Sokrati besonte se dija e vërtetë fillon me pranimin e injorancës. Ai tha: “Unë e di se nuk di asgjë”. Nëpërmjet dialogut dhe pyetjeve, besova se mund t’i afroheshim të vërtetës.
Platoni
Platoni, nxënës i Sokratit, besonte se dija vjen nga bota e ideve dhe idealeve. Në Republikën, ai përdori shembullin e një shpelle për të shpjeguar se si bota fizike është thjesht një hije e botës reale që mund të arrihet nga arsyetimi filozofik.
Aristoteli
Aristoteli, student i Platonit, besonte se njohuria vinte nga përvoja shqisore dhe vëzhgimi. Unë besoja se mendja njerëzore mund ta kuptonte botën duke përpiluar dhe analizuar të dhëna.
Dekarti
Dekarti, filozofi i famshëm francez, tha frazën e famshme: “Unë mendoj, atëherë ekzistoj”. Unë besoja se mendimi dhe dyshimi ishin baza e dijes së vërtetë. Për të arsyeja është mjeti bazë për arritjen e dijes.
Immanuel Kant
Kanti u përpoq të balanconte arsyen dhe përvojën. Unë besoja se njohuria lind nga ndërveprimi i mendjes me botën fizike dhe se ne kemi kufij për atë që mund të dimë. Ai tha se ka gjëra që mendja njerëzore nuk mund t’i kuptojë plotësisht, të cilat janë “vetë gjëja”.
John Locke
John Locke, filozofi anglez, besonte se mendja e njeriut gjeneron një tabelë të zbrazët (tabula të sheshtë) dhe se njohuria vjen nga përvoja shqisore dhe ndërveprimi me botën e jashtme.
David Hume
Hume dyshoi në mundësinë e arritjes së njohurive absolute dhe të vërteta. Unë besoja se njohuritë tona bazohen në përvojën dhe zakonin dhe se mendja nuk mund të arrijë sigurinë absolute.
Çfarë mendoni ju?
Pavarësisht nëse besoni se njohuria vjen nga arsyeja ose përvoja, të kuptuarit e këtyre këndvështrimeve mund të hapë horizonte të reja në të menduarit tuaj.
Përgatiti: Albert Vataj
