Ne e dimë se jeta është mekanizmi vetë-korrigjues për gabimin, sa në historinë e saj evolucionare, aq edhe në realitetin e saj ekzistencial. E megjithatë ne po jetojmë jetën tonë nën tiraninë e përsosmërisë, sikur të gjitha përgjigjet e duhura na presin në fund të ndonjë vektori që duhet të ndjekim pagabueshëm derisa të arrijmë në idealin përfundimtar. Por e vërteta është se ne thjesht nuk e dimë, ne nuk e dimë se ku të çon jeta në fund të fundit, ne nuk e dimë se çfarë duam apo çfarë të duam, dhe nuk e dimë vërtet veten . Është duke gabuar herë pas here që ne gjejmë formën e shtegut, duke u penguar herë pas here që mësojmë ta ecim atë. Gjatë rrugës, përgjigjet nuk dalin para nesh, por tek ne.
Van Gogh e dinte këtë kur mendoi se si gabimet e frymëzuara na shtyjnë përpara dhe shkencëtari poetik Lewis Thomas (25 nëntor 1913 – 3 dhjetor 1993) e dinte këtë kur kompozoi esenë e tij të mrekullueshme “To Err Is Human”, që gjendet në Koleksioni i vitit 1979 The Medusa and the Snail një nga librat e mi të preferuar të të gjitha kohërave.
Me një vështrim në përparimet në të ashtuquajturën inteligjencë artificiale që makineritë tona bënë në një moment evolucionar, shfrytëzimi i profecisë parashikuese viktoriane të Samuel Butler për emergjencën e një “mbretërie të re mekanike” të jetës – Thomas shkruan:
Një kompjuter i mirë mund të mendojë qartë dhe shpejt, aq sa arrin të të mundë në shah, madje disa prej tyre janë programuar për të shkruar vargje të paqarta. Ata mund të bëjnë gjithçka që ne mund të bëjmë, dhe më shumë përveç kësaj.
Një epokë përpara ChatGPT, ai shton:
Si zgjatime të trurit të njeriut, ato janë ndërtuar me të njëjtën veti gabimi, spontane, të pakontrolluara dhe të pasura me mundësi.
Në vend që të matim meritat e makinerive tona në mënyrën ndëshkuese që ne masim tonat, me besnikëri ndaj ndonjë ideali të përsosmërisë, Thomas argumenton se kjo aftësi për gabim është dhurata supreme e mendjes, e më shumë se makinës që jetojmë brenda. të aftë për të befasuar veten dhe, si rrjedhim, të aftë për devijime të lavdishme nga kursi, në pamje të reja të mundësisë:
Gabimet janë në bazën e mendimit njerëzor, të ngulitura atje, duke ushqyer strukturën si nyjet e rrënjës. Nëse nuk do të kishim aftësinë për të gabuar, nuk do të mund të bënim kurrë asgjë të dobishme. Ne mendojmë rrugën tonë duke zgjedhur midis alternativave të drejta dhe të gabuara, dhe zgjedhjet e gabuara duhet të bëhen po aq shpesh sa ato të duhurat. Ne shkojmë mirë në jetë në këtë mënyrë. Ne jemi ndërtuar për të bërë gabime, të koduar për gabim.
Ne mësojmë, siç themi, me “provë dhe gabim”. Pse e themi gjithmonë këtë? Pse jo “sprovë dhe drejtësi” apo “sprovë dhe triumf”? Fraza e vjetër e thotë kështu, sepse kjo është, në jetën reale, mënyra se si bëhet.
Kjo mundësi gjeneruese për të qenë të gabuar është sipas definicionit një funksion i fërkimit rreth të qenit të drejtë – grindja është pika e krijimit, brenda nesh dhe mes nesh. (Shkrimtari dhe studiuesi i madh i xhazit Albert Murray e quajti këtë fërkim krijues “bashkëpunim antagonist”. ) Thomas vëren:
Sa herë që janë gati të realizohen lloje të reja të të menduarit, ose varietete të reja muzikore, duhet të ketë një argument paraprakisht. Me të dy palët që debatojnë në të njëjtën mendje, duke u ngacmuar, ekziston një kuptim miqësor se njëra është e drejtë dhe tjetra e gabuar. Herët a vonë çështja zgjidhet, por nuk mund të ketë fare veprim nëse nuk janë të dy palët dhe argumenti. Shpresa është në aftësinë e gabimit, prirjen drejt gabimit. Kapaciteti për të kapërcyer malet e informacionit për t’u ulur lehtë në anën e gabuar, përfaqëson më të lartat e dhuntive njerëzore.
Mundësia e zgjedhjeve të gabuara është në vetvete një garanci e opsioneve të shumta, një shumësi që është gjithmonë basti ynë më i mirë për rrugët krijuese përpara që kapërcejnë bllokimet e së kaluarës. Thomas shkruan:
Ne jemi në më të mirën tonë njerëzore, duke kërcyer me mendjen tonë, kur ka më shumë zgjedhje se dy. Ndonjëherë ka dhjetë, madje njëzet mënyra të ndryshme për të shkuar, të gjitha, përveç njërës, me siguri do të jenë të gabuara, dhe pasuria e përzgjedhjes në situata të tilla mund të na ngrejë në një terren krejtësisht të ri. Ky proces quhet eksplorim dhe bazohet në gabueshmërinë njerëzore. Nëse ne do të kishim vetëm një qendër të vetme në trurin tonë, e aftë për t’u përgjigjur vetëm kur do të merrej një vendim i saktë, në vend të grumbullimit të grupeve të ndryshme, mendjelehtë, lehtësisht të lidhura me neuronet që parashikojnë që të hidhen në rrugica qorre, lart në pemë. , në rrugë qorre, në qiellin blu, përgjatë kthesave të gabuara, rreth kthesave, ne mund të qëndronim ashtu siç jemi sot, të mbërthyer shpejt.
Në një ndjenjë që zbatohet po aq për evolucionin tonë ekzistencial personal sa për sfidën krijuese kolektive të uljes së ndryshimeve klimatike, ai shton:
Ajo që na nevojitet, pra, për të ecur përpara, është një grup alternativash të gabuara shumë më të gjata dhe më interesante sesa lista e shkurtër e kurseve të gabuara që secili prej nesh mund të mendojë tani… Nëse është një gabim mjaft i madh, mund ta gjejmë veten, në një nivel të ri, i shtangur, jashtë në kthjelltësi, gati për të lëvizur përsëri.
Nga Maria Popova
Përgatiti: Albert Vataj
