E dimë se çfarë ndodh në të vërtetë kur vdesim, ne e kalojmë jetën duke u dridhur nga fakti i fundësisë sonë, duke u përpjekur të heqim prej saj një të vërtetë poetike më të madhe – diçka që shuan etjen e shpirtit për kuptim. Madje edhe materialistët shpirtërorë mes nesh janë të përhumbur nga moskuptimi në ndërprerjen e vetëdijes – si mundet që i gjithë ky karnaval i habisë vetëm një ditë të shkrihet në hiç? Dhe çfarë do të thotë në fund të fundit, a do të kenë nënkuptuar të gjitha?
Këto pyetje bëhen të gjalla në librin e vitit 1908 “An Indian Study of Love and Death” nga mësuesja dhe aktivistja irlandeze, Margaret Elizabeth Noble (18 tetor 1867–13 tetor 1911), e pagëzuar si Motra Nivedita nga Swami Vivekanand, ajo emigroi në Kalkuta kur ishte 21 vjeç për të filluar t’i kushtonte jetën e saj Indisë dhe kërkimit të shenjtë të kuptimit.
Për të qenë i qartë, intimacioni i motrës Nivedita, se shpirti është i pavdekshëm është një fakt thelbësisht i paprovueshëm. Një pretendim në kundërshtim me gjithçka që dimë për universin, përtej kufijve të empirizmit tonë – dhe megjithatë rrezatimi prej tij është ajo e vërteta më e madhe poetike që Whitman ka prekur shumë, siç bëri edhe Trejsi K. Smith, që është ngushëllimi i saj, shenjtërimi i saj.
Motra Nivedita shkruan:
Të gjitha gjërat nxjerrin të kundërtat e tyre… Jeta është një ritëm, një ritëm ritmesh dhe ritmi nuk është veçse një lëvizje e vazhdueshme nga një pikë në anën e kundërt. Çdo përvojë brenda jetës përbëhet nga një lëvizje e tillë midis dyve dhe ne nuk mund të imagjinojmë që vetë jeta duhet të jetë e ndryshme nga të gjithë elementët e saj. Por nëse është kështu, ajo vetë, në përvojë, duhet të pasohet nga vdekja. Vetëdija trupore duhet të pasohet nga pavetëdija trupore. Manifestimi me mosmanifestim. Kjo mënyrë e të vepruarit dhe e njohjes, duke mos vepruar dhe duke mos ditur në këtë mënyrë.
Megjithatë, siç jam unë vetë një faktor konstant, në zgjimin dhe gjumin tim, në shëndet dhe në sëmundje, kështu duhet të ketë një faktor që mbetet konstant dhe i nënshtrohet kësaj përvoje, si të vdekjes ashtu edhe të jetës. Këtë faktor ne e quajmë shpirt. Shpirti pastaj vazhdon.
[…]
Sepse shpirti banon gjithmonë në praninë e shpirtit. Në vdekje, një vello që ngatërroi dhe u zbeh është tërhequr. A do të qajmë për mbulesën, si për atë që mban mbulesën?
E shoh shpirtin tim të pasqyruar në Nature nga Margaret C. Cook nga një botim i rrallë në anglisht i vitit 1913 i “Gethet e barit” të Walt Whitman.
Një konceptim i tillë i shpirtit e bën atë diçka të ndryshme nga vetëdija – sepse ne tani e dimë se vetëdija është një fenomen me trup të plotë që nuk i mbijeton zhbërjes entropike të vdekjes. Motra Nivedita pikturon jetën e përtejme që ajo imagjinon për këtë entitet të mbindërgjegjeshëm:
Për shpirtin, koha nuk ekziston. Ekziston vetëm qëllimi i saj i madh, i cili shkëlqen qartë dhe i qëndrueshëm nëpër mjegullat përpara saj.
Për të, vdekja nuk sjell asnjë ndryshim. Vdekja e ndryshon trupin vetëm. Shpirti nuk e humb vetëdijen e vet: ajo humb vetëdijen trupore. Dhe kjo është e gjitha.
Kujdeset për trupin janë zhdukur. Shpresat, frika dhe kujtimet e trupit nuk ekzistojnë më. Por ajo që ishte jeta e shpirtit, mendimi i Perëndisë, ose dëshira për të bekuar, ose shpresa e zjarrtë e së vërtetës, mbetet e palëvizshme, mblidhet gjithnjë në përfundimin e saj të përsosur në të përjetshmen.
Por brenda këtij meditimi metafizik është një ftesë e qetë për diçka tjetër, diçka krejtësisht tokësore – pavarësisht se çfarë ndodh në vdekje, imagjinoni se si do të ishte jeta nëse do të jetonit me një dashuri të zjarrtë për të vërtetën dhe “dëshirën për të bekuar” gjithçka që ajo prek. Imagjinoni.
Përgatiti: Albert Vataj
