Leon Battista Alberti u lind më 14 shkurt 1404. Ai ishte një anëtar i paligjshëm i një familjeje të pasur tregtare-bankare, e cila ishte internuar nga Firence në vitin 1387. Familja u shpërngul nga Genova në Venecia dhe, falë babait të tij Lorenzo, Alberti gëzoi një mundësi arsimimi universitar në Padova, i ndjekur nga një qëndrim në Universitetin e Bolonjës. Arsimi i Albertit përfshinte matematikën, greqishten, latinishten, letërsinë klasike dhe, më në fund, një doktoraturë në të drejtën kanonike nga Bolonja në vitin 1428. Alberti ishte një studiues, arkitekt, matematikan dhe mbrojtës i humanizmit të Rilindjes. Në ambiciet e tij, kulmuan traktatet, ku spikat ai “Mbi Arkitekturën” ku ai përshkruan elementet kryesore të arkitekturës klasike dhe se si këto mund të ripërdoren në ndërtesat bashkëkohore. Edhe më me ndikim ishin shkrimet e tij mbi pikturën dhe skulpturën, të cilat transformuan praktikat teorike të artistëve të Rilindjes. Alberti i vuri në praktikë idetë e tij dhe projektoi shumë kisha në qytete të ndryshme italiane, ndoshta më me ndikim ishte San Andrea e Mantovës (1470 es), ndërtesa e parë klasike monumentale e Rilindjes.
Alberti shkroi traktatin e tij mbi arkitekturën, në vitin 1452 versioni latin, i cili u përkthye në gjuhën toskane në vitin 1456. Ai do të vazhdojë të shtojë dhe rishikojë punën për 20 vitet e ardhshme. Alberti katalogoi ato që ai konsideronte parimet përcaktuese të arkitekturës klasike dhe vuri në dukje, se si këto mund të zbatoheshin në ndërtesat bashkëkohore të Rilindjes. Ai theksoi nevojën që ndërtesat të jenë të dukshme nga të gjitha anët, se projektuesi duhet të ketë parasysh në mënyrë të barabartë të brendshmen dhe të jashtmen dhe të jenë mbresëlënëse, si në përmasa ashtu edhe në pamje.
Libri pati një ndikim të madh – historiani J. Kelly-Gadol vëren se ai u bë “një bibël e arkitekturës së Rilindjes” dhe fitoi edhe më shumë lexues kur më në fund u botua si një komplet i shtypur me dhjetë vëllime në 1485. Si rezultat i kësaj pune, Alberti u bë i njohur si “Vitruvius” fiorentin.
Alberti shkroi gjithashtu një traktat mbi pikturën, “Për pikturën” në vitin 1435, dhe një traktat tjetër mbi skulpturën rreth vitit 1464. Të dyja këto vepra hedhin dritë specifikisht mbi teknikat dhe parimet e ndryshme teorike që artistët duhet të përdorin. Alberti rekomandon që piktorët të studiojnë natyrën, të ofrojnë shumëllojshmëri në punën e tyre dhe të përpiqen të përcjellin emocione në figurat e tyre. Ai gjithashtu thekson, se pika e vetme e zhdukjes që jep një perspektivë pikture, duhet të jetë në nivelin e syrit të shikuesit. Këto traktate ndihmuan në procesin që pa artistët e Rilindjes të ngriheshin mbi statusin e tyre të përbashkët, si punëtorë artizanal dhe theksuan, se, ata ishin gjithashtu të përfshirë në përpjekje intelektuale, si studimi i historisë së artit dhe mësimi i teorive të perspektivës matematikore, gjeometrisë dhe proporcionit.
Alberti shkroi për shumë lëndë të tjera si feja, gramatika, matematika, kriptografia, gjeografia dhe hartimi. Duke filluar me traktatin e tij të vitit 1432, “Për familjen”, ku ai shkroi shumë dialogje që mbulonin filozofinë morale, veçanërisht në lidhje me besimet e tij mbi humanizmin e Rilindjes. Alberti është autor i përkufizimit ikonik, sipas të cilit: “Njeriu është një zot i vdekshëm, por i lumtur, sepse ai kombinon aftësinë për veprim të virtytshëm me të kuptuarit racional” (Rice, 89).
Një nga veprat e fundit të autorit ishte “Për njeriun e ekselencës dhe sundimtarin e familjes së tij”, i cili paraqet Albertin në një dialog mbi humanizmin dhe suksesin e përzierjes së teorisë dhe praktikës në arte, që po vazhdonte aktualisht në Firence dhe më gjerë. “De iciarchia” u shkrua në gjuhën toskane dhe u kombinua me librin e tij mbi gramatikën e asaj gjuhe. Alberti dha gjithashtu një kontribut të rëndësishëm në standardizimin dhe përvetësimin e tij në prozë.
Leon Battista Alberti vdiq në Romë më 25 prill 1472. Traktatet e tij mbi artet vazhduan të ishin të njohura dhe me shumë ndikim tek gjenerata e artistëve edhe pas vdekjes së tij dhe u përdorën si udhërrëfyes nga shumë klientë të pasur të Rilindjes, duke përfshirë Lorenzo de’Medici (1449-1492), sundimtar i Firences dhe Ercole d’Este (1431-1505), Duka i Ferrarës.
Traktati i tij mbi arkitekturën u përkthye në shumë gjuhë evropiane dhe mbeti i popullarizuar në shekullin e 18-të. Përveç përmbajtjes së rëndësisë për arkitektët praktikantë, puna filloi një diskutim më të gjerë mbi rolin e arkitekturës në shoqëri, lidhjen e dizajnit të një ndërtese me funksionin e saj dhe bëri që njerëzit të flisnin për arkitekturën që nuk ishin të përfshirë drejtpërdrejt në atë fushë. Ndërtesat e Albertit, Donato Bramante (rreth 1444-1514), Sebastiano Serlio (rreth 1475-1554) dhe Andrea Palladio (1508-1580), duke krijuar një linjë evolucioni në ndërtesa që kulmuan me triumfin e Bazilikës së Shën Pjetrit në Romën.
Alberti vazhdoi për një kohë relativisht të rëndësishme rolin e tij si sekretar papal, por gjithashtu veproi si një lloj konsulenti artistik i sundimtarëve në qytete të ndryshme italiane si; Firence, Ferrara, Mantua, Urbino dhe Rimini. Lëvizja nëpër Itali i dha Albertit një pasqyrë të madhe mbi mbetjet e shumta greko- romake ende të dukshme dhe ndoshta e frymëzoi atë të bënte plane për një studim të ndërtesave të lashta romake në Romë. Studimi i Albertit për arkitekturën antike rezultoi në atë që ai vuri në dukje se në të vërtetë kishte pesë dhe jo katër urdhra klasikë siç mendohej më parë. Ky i pesti, i quajtur më pas rendi i përbërë, ishte një përzierje elementesh nga rendet Jonike dhe Korintike. Gjithashtu i interesuar në teorinë e arkitekturës, Alberti ishte një student i mprehtë i “Mbi Arkitekturën” nga arkitekti romak Vitruvius (rreth 90 – rreth 20 pes). Prandaj, kur Alberti u zhvendos në këtë fushë të re në terma më praktikë, ai donte që ndërtesat e tij të imitonin madhështinë e ashpër të Greqisë së lashtë dhe ndërtesat më të mira të Romës dhe të riprodhonin raportet e tyre klasike të lartësisë dhe gjatësisë. Një konsideratë tjetër e rëndësishme ishte se ndërtesat duhet të shfaqin një ekuilibër harmonik midis funksionit dhe dekorimit.
Përgatiti: Albert Vataj
