Tragjikisht Charles Dickens është aktual në shumë prizme edhe sot. Zëri i tij i fuqishëm dëgjohet ende. Plagët e atij lëngimi ende dhembin. Gishti tregues akuzon të njëjtit shfrytëzues dhe “vrasës” gjakftohtë, të cilët kanë zot dhe zotërim pushtetin dhe paranë.
Fëmijëria dhe adoleshenca e Charles Dickens, një prej romancierëve anglezë më domethënës dhe më të njohur të të gjitha kohërave dhe shoqërues i leximeve tona rinore, është i torturuar nga poshtërime dhe privime që do ta shenjojnë atë për gjithë jetën, por që në të njëjtën kohë do ta jep mundësinë të njohë vuajtjet e të varfërve dhe të margjinalizuarve, protagonistëve kryesorë të shumicës së romaneve të tij.
Lindur në Portsmouth më 7 shkurt 1812 në një familje e shtresës së mesme, Charles Dickens shfaqi një pasion të madh për të lexuar që në fëmijëri. Babai, i punësuar në Zyrën e Pagave të Marinës Britanike, hyn në borxhe për dëshirën për të bërë një jetë përtej mundësive. Për shkak të kësaj ambicie jorealiste, ai e tërheq familjen në një gjendje varfërie që do t’i detyrojë fëmijët e tij të braktisin studimet. Gjatë periudhës në të cilën babai i tij është i burgosur për pamundësi për të paguar borxhet e kontraktuara, Charles, vetëm dymbëdhjetë vjeç, detyrohet të punojë në një fabrikë për lustrim këpucësh. Familja zhvendoset në Camden Town, në ato vite një nga lagjet më të degraduara të Londrës, dhe pas lirimit të babait, që ndodhi në 1824, nëna vendos të mbajë të birin në punë, i cili për këtë arsye do të ushqejë një inat ndaj gruas për jetën.
Arsimi përmbledhës i marrë nga Dickens e shtyu atë të kryente punë të ndryshme dhe, si nëpunës në një studio ligjore, më vonë u bë reporter parlamentar, falë njohurive të tij për stenografinë. Gjatë asaj kohe ai bie në dashuri me vajzën e një zyrtari banke. Dallimet sociale dhe natyra e paqëndrueshme e vajzës çojnë në një ndërprerje të papritur të historisë.
Ai iu përkushtua shkrimit dhe në moshën vetëm 26-vjeçare me romanin e tij i parë “Fletoret pas vdekjes së Pickwick Papers” botuar në fletushkat mujore në Morning Chronicle, gjë që i solli menjëherë famë të konsiderueshme. Vetëm një muaj më parë ai ishte martuar me vajzën e redaktorit të gazetës, Catherine Hogarth, me të cilin bëri udhëtime të shumta në Evropë dhe SHBA. Që nga ai moment, veprimtaria e tij letrare do të bëhet e pandërprerë dhe në një kohë të shkurtër do t’i sigurojë atij një reputacion ndërkombëtar që ende sot e numëron ndër shkrimtarët më të lexuar.
Martesa e tij me Katerinën, me të cilën do të kishte dhjetë fëmijë, përfundoi në divorc për shkak të rënies në dashuri të shkrimtarit me aktoren e re Ellen Ternan .
Charles Dickens vdes nga një hemorragji cerebrale më 9 qershor 1870 në Higham, Kent.
Ndër romanet e tij më të njohura dhe që tregojnë angazhimin e tij të fortë shoqëror, duhet të kujtojmë “David Copperfield”, “Oliver Twist”, “Kohë të vështira” dhe “Një këngë e Krishtlindjeve”.
Portretet e paharrueshme të përvijuara në një mënyrë të thjeshtë dhe realiste tregojnë stilin energjik dhe origjinal të këtij shkrimtari të madh të epokës viktoriane, të konsideruar me të drejtë si babai i romanit social për shkak të përshkrimeve të tij të sakta të ekzistencës së mjerueshme të udhëhequr nga klasat më të pafavorizuara dhe denoncimi i zjarrtë i qytetërimit industrial, si përgjegjës kryesor për shtimin e kontradiktave dhe barbarizimin e një shoqërie të privuar nga krijimtaria dhe liria e saj. Fëmijëria e mohuar, lindja e lagjeve të degraduara rreth qyteteve të industrializuara, tavernat ku punëtorët mblidhen për të pirë dhe harruar ekzistencën e tyre të trishtuar, burgjet, fabrikat e errëta, lagështa dhe periferitë e ndyra, përbëjnë sfondin në të cilin lëvizin protagonistët e romaneve të tij.
Problemet sociale që u shfaqën pas revolucionit industrial, pasojat e të cilit i kishte vuajtur vetë Dikensi, trajtohen në mënyrë aq efektive sa të kontribuojnë ndjeshëm në përmirësimin e kushteve sociale nëpërmjet zbatimit të reformave të rëndësishme për punëtorët. Gjurmët e tij vendimtare në analizimin e brutalizimit të një shoqërie pa të drejta, të tejmbushura me vagabondët dhe fëmijët që lypin këmbëzbathur, çoi në krijimin e mbiemrit dikensian, për të përshkruar një situatë shqetësuese socio-ekonomike ende e pranishme në vendet shumë të varfra sot. Edhe pse stilistikisht mund të jetë e lodhshme të lexosh një roman të shkrimtarit të mirënjohur anglez sot, i mësuar siç jemi me stilin më të butë të veprave moderne, duke kapërcyer ndikimin fillestar, nuk do të jetë e vështirë të zhytesh në shkrimet e tij origjinale ku mbizotëron personi i tretë, një përdorim i shpeshtë i komenteve, por mbi të gjitha, edhe në situatat më tragjike, gjithashtu edhe ironia në përshkrimin e disa personazheve. Për ata që duan të afrohen më shumë me njohuritë e letërsisë artistike evropiane, leximi i Dikensit është thelbësor.
Mos harroni se ka pasur shumë filma të bazuar në romanet e tij dhe suksesi i jashtëzakonshëm i Oliver Twist me regji të Roman Polanski në vitin 2005 tregon se edhe sot personazhet e Dickens janë ngulitur fort në mendjet tona dhe, për fat të keq, jashtëzakonisht aktual në atë të shfrytëzuar mizorisht dhe fëmijëri e dhunuar që nuk njeh kohë.
Në fund të fundit ky ishte Dikens, kjo ishte dhe mbeti letërsia e zëshmërisë së një realiteti të përbindshëm ku njeriut i duhej të mbijetonte.
Përgatiti: Albert Vataj
