Bota ka qenë dhe do të mbetet e kërcënuar gjithnjë nga rreziku i sëmundjeve bakteriologjike. Rrjedhimisht ajo ka një histori të ngjarjeve dhe bilanceve tejet tragjike, mbi të cilat ka rendur përvoja dhe është armatosur frika. Murtaja e Athines: 430-426 para Keishtit, Murtaja e Justinianit: 541-570 pas Krishtit, Vdekja e Zeze: 1331-1353, Gripi spanjoll: 1918-1920, Gripi aziatik: 1957, Pandemia e Hong Kongut: 1968, SIDA: 1981-ne vazhdim, Gripi i derrit: 2009 dhe tani COVID-19, janë piketat e rrezikut që uria e vdekjes ka shënuar harte. Njeriu ka qenë, është dhe do të mbetet gjithnjë i kërcënuar. E mira e kohës sonë është se mundësia për t’iu kundërpërgjigjur rrezikut është shumë herë më e madhe dhe e keqja është se viruset sa vijnë e bëhen më të rrezikshëm, më rrezistent ndaj kundërsulmeve, duke e vënë gjithnjë në provë mbijetese njeriun.
Pandemia e murtajës bubonike – Vdekja e Zezë – ishte padyshim katastrofa më e madhe që ka goditur Evropën Perëndimore në Mesjetë, duke vrarë dhjetëra miliona njerëz ose rreth një e treta e popullsisë së kontinentit . Sëmundja lindi në fushat e gjera të Azisë qendrore dhe lindore, nga ku u transportua në pikat tregtare të qyteteve evropiane. Të lindur nga minjtë që mbanin plazhe të infektuar, murtaja u soll në Evropën Perëndimore përmes portit Kaffa në Krime nga anijet tregtare Genovese që e shpërndanë në të gjithë portet e Mesdheut.
Nga atje, murtaja udhëtoi për në veri për të arritur më në fund në tokat gjermane. Ardhja e Vdekjes së Zezë në qytetet gjermane shkaktoi një valë të re të pogromave vdekjeprurëse antisemitike . Hebrenjtë u akuzuan për helmimin e puseve dhe burimeve të ujit. Ata u torturuan dhe digjën të gjallë.
Në vitin 1853, një epidemi me ethe të verdhë goditi New Orleans, një nga portet më të rëndësishme të Jugut Amerikan. Brenda disa muajve, mijëra banorë të qytetit kishin vdekur. Ethet e verdha përhapen nga mushkonjat që lulëzojnë në një klimë të ngrohtë dhe të lagësht. Në atë kohë, megjithatë, kjo nuk ishte njohuri e zakonshme. Përkundrazi, qytetarët e mirë të Neë Orleans fajësuan caqet e përshtatshme njerëzore: Emigrantët irlandezë dhe gjermanë, të akuzuar për jo vetëm “praktikimin e higjenës së keqe”, por edhe për të jetuar “në kushte të mjerueshme” që i bënë ata “shumë të ndjeshëm ndaj sëmundjes”.
Pastaj, më 1918, një epidemi e re goditi Shtetet e Bashkuara, këtë herë një lloj gripi. Ishte pjesë e një pandemie globale, të asaj që u bë e njohur si Gripi Spanjoll. Spanja ishte një nga vendet më të goditura – që vrau diku midis 50 dhe 100 milion në të gjithë botën dhe më shumë se 650,000 persona në Shtetet e Bashkuara. Në atë kohë, SHBA ishte e përfshirë në Luftën e Parë Botërore. Në këto rrethana, mbajtja e moralit dhe ruajtja e qetësisë ishte parësore. Si rezultat, zyrtarët publik bënë një përpjekje të përbashkët për të ulur sëmundjen.
Qytet pas qytetit, zyrtarët lokalë siguruan publikun se nuk ishte nevoja të shqetësoheshin, se gjithçka ishte nën kontroll, dhe që zyrtarët e shëndetit publik ishin të përkryer dhe të përgatitur për të mbajtur nën kontroll sëmundjen. Madje edhe kur u bë e qartë se nuk ishte ky rasti, “zyrtarët thuajse çdo ditë siguruan publikun se më e keqja kishte përfunduar.” Për fat të keq, nuk ishte ashtu, dhe më shumë njerëz vdiqën.
Një rast edhe më i dobët i mohimit ka ndodhur në San Francisko, gjatë shpërthimit të murtajës në vitin 1900, e cila e kishte origjinën në Kinë dhe u përhap shpejt jashtë vendit. Edhe një herë, transmetimi ndodhi përmes anijeve tregtare që vinin në portet e Kalifornisë, veçanërisht San Francisko, i cili kishte një popullsi të madhe kineze, në rrugën e kthimit nga Azia. Megjithatë, në atë kohë, të dy zyrtarët e qytetit dhe guvernatori i Kalifornisë mohuan që të kishte një problem serioz. Arsyeja ishte e thjeshtë. Kishte frikë të madhe se lajmet do të shkaktonin dëm për ekonominë e Kalifornisë, veçanërisht prodhimin e saj – prodhimet e freskëta kryesisht. Në fakt, zyrtarët e Kalifornisë shkuan aq larg sa të bindnin kirurgun e përgjithshëm të Shteteve të Bashkuara për të mbajtur të fshehtë vdekjen e nënës nga kjo sëmundje.
Hysteria e koronavirusit të sotëm – si dhe përgjigja nga autoritetet publike kryesisht në ato vende ku nuk është dhënë alarmi, është dëshpërimisht e ngjashme. Edhe një herë, një sfidë themelore për shëndetin publik është shndërruar në një justifikim të lirë për shpërthime etnocentrike, ksenofobe. Në të kaluarën, në Shtetet e Bashkuara, emigrantët e varfër evropianë u fajësuan për përhapjen e infeksionit – akuza të pavëmendshme për faktin se kishin qenë ardhjet më të hershme evropiane që sollën me vete sëmundje që shkatërruan popullsinë vendase në të gjithë Amerikën. Sot, faji bie thellësisht mbi turistët e pafat kinez, studentët dhe banorët që nuk janë më të mirëpritur askund, madje edhe si klientë.
Masat paraprake
Në vitet 1950 dhe 1960 në Evropën Perëndimore, u fol shumë për “rrezikun e verdhë”. Edhe Sovjetikët kishin frikë gjithnjë e më shumë nga aleati i tyre i hershëm. Një shaka nga ajo kohë që shkoi diçka si kjo: “Pse ndihen pjesëmarrësit e paradës së Ditës së Majit në Moskë sikur posterët që ata mbajnë këtë vit janë shumë më të lehta se ato që bartën vitin e kaluar? Për shkak se ata nuk mbajnë postera, ata janë qiftet fluturues ”. Pas shpërthimit të COVID-19, që e ka origjinën në Whan, në provincën Hubei të Kinës, ” rreziku i verdhë ” është rikthyer me një hakmarrje, nëse vetëm në formë mikroskopike, dhe kushdo që duket aziatik paguan çmimin, shkruajnë mediat e huaja.
Ajo që mbetet obligim për të gjithë, brenda dhe jashtë hartave të kuqe, është krijimi i rrethanave parandaluese dhe mosneglizhimi i asnjë këshille që jepet nga specialistët. Në të tilla rrethana alarmi nuk duhet konsideruar ajo çfarë ne humbim, por ajo që shpëtojmë. Nuk duhet të kërkojmë “vrasësin” por të mbrojmë veten nga vetëvrasja.
Albert Vataj
