Nga Albert Vataj
Triumfi i një dashurie të ndaluar në një kryevepër arti. Kjo është një histori që i përket mesjetës dhe është po kaq e famshme, ndoshta më e famshme se sa edhe vetë Romeo dhe Zhulieta, apo Tristani dhe Izolta. Është një histori tipike, por me një përfundim të lumtur. Tragjizmi është odisea e gjatë e arritjes te martesa e dy pinjollëve të dy familjeve armike dhe rivale dhe pajtimi i tyre.
Skulptora e italianit, Pio Fedi ( 1816-1892 ) na paraqet një imazh të mirësjelljes dhe galancës së Dionora de Bardi, një fisnike nga Firence. Gjesti butësisht bindës, i Ippolito Buondelmonti, gjithashtu fisnik përçon dashurinë e tij të fortë dhe të pakushtëzuar për Dianora, ndërsa qëndrueshmëria e saj e dukshme, thekson marrëdhënien armiqësore midis dy familjeve dhe vështirësitë që lidhen me bashkimin e tyre. Trajnimi i Pio Fedi si argjendar dhe gdhendës është i dukshëm në punimin virtuoz të pëlhurave të pasura dhe sipërfaqeve të ndryshme, detajet dhe gjithçka tjetër. Skrupuloziteti i gdhendjes, i jep asaj cilësinë e çmuar të një xhevahiri. Kjo punë daton në vitin 1872.
Romanca midis Dionora de Bardi (ose Leonora de ‘Bardi ) dhe Ippolito Buondelmonti rrëfehet nga teoricieni dhe arkitektin e njohur i Rilindjes, Leon Battista Alberti ( 1404-1472 ) në “Storia de Ippolito Buondelmonti e Leonora de’ Bardi”. Novela e Albertit tregon për dy dinastitë luftarake të Firences, Bardi dhe marrëdhëniet e tyre, veçanërisht armiqësore me Buondelmonte. Aksioni është vendosur në një sfondi të tensionuar, me kreun e secilës familje që shëtisin nëpër rrugët e Firencës të shoqëruar nga mbështetës të armatosur që kapin shifrën 300 vetë.
Ndërsa ndiqte një festë, vështrimi i Ippolito-s së re takon atë të Dianoras së bukur. Ata bien menjëherë në dashuri. Duke mësuar se objekti i afeksioneve të tij i përket klanit rival, Bardi, Ippolito kërkon ndihmën e tezes së Dianora, zonjës Abbess, i cili fsheh Ippolito në dhomën e Dianora, pas një perdeje. Dianora, duke menduar se është krejt e vetme, deklaron dashurinë e saj të padurueshme për Ippolito.
Duke rënë në një gjumë të shqetësuar, ajo bën thirrje për të dashurin e saj, i cili, në pamundësi për të duruar klithmat e tij të ankthshme, shfaqet pranë saj dhe e puth. Të dy betohen për besnikëri të ndërsjellë me njëri-tjetrin në një ceremoni joformale martese dhe bien dakord të takohen disa ditë më vonë kur Ippolito do të ngjitet në dhomën e Dianora natën. Sidoqoftë, gjatë rrugës për në këtë ndërlidhje, Ippolito përgjohet nga një patrullë kontrolli, i cili, duke vërejtur shkallën dhe litarin që po mbante Ippolito, e arreston atë si hajdut. Pavarësisht se u përball me dënimin me vdekje, Ippolito me guxim rrëfen për vjedhje në mënyrë që të mbrojë dashnorin e tij nga faji. Ai shpëtohet nga Dianora, i cili shpall publikisht martesën e tyre, dhe të dy ribashkohen për fat të mirë.
“Historia e Dionora de Bardi dhe Ippolito Buondelmonti” vepër nga skulptori italian, Pio Fedi (Viterbo, 31 maj 1816 – Florence, 1 qershor 1892) i referohet një nga tregimet më romantike të Firences, për Dianora de ‘Bardi, një krijim romancë nga Leon Battista Alberti (Gjenova, 18 shkurt 1404 – Romë, 25 prill 1472 ), arkitekt, shkrimtar, matematikan, humanist, kriptograf, gjuhëtar, filozof, muzikant dhe arkeolog.
Historia e dashurisë së Ippolito Buondelmonti dhe Dionora de Bardi kishte popullaritet të madh midis shekujve XV dhe XIX. E kompozuar në shekullin e pesëmbëdhjetë, romani u dha në forma të ndryshme dorëshkrimesh, dhe u zbulua menjëherë nga botime të shumta në shtypin e zonës së Toskanës dhe Venecias. Tema e romanit është dashuria e penguar dhe e vuajtje mes dy të rinjve, që u përkasin familjeve armike.
Kjo është padyshim një nga arsyet që stimuloi më së shumti imagjinatën e autorëve të të gjitha kohërave, por, ndryshe nga tregimet më të famshme të Piramos dhe Tisbe apo të Romeo dhe Zhulieta, në këtë rast historia ka një rezultat të lumtur: dashuria midis Ippolito dhe Lionora, jo vetëm që do të kurorëzohet me martesë, por gjithashtu do të çojë në paqe midis dy familjeve. Referenca për tragjedinë e Shekspirit nuk është e rastësishme: Romani nga Ippolito dhe Lionora, në fakt, është vendosur në ballë të traditës italiane, të cilën do të tërheqë vetë Shekspiri për të shkruar kryeveprën e tij. Botimet moderne, të cilat paraqesin romanin me titullin “Historia e dashurisë midis Leonora de ‘Bardi dhe Ippolito Buondelmonti”, sugjeroni si autor të saj, Leon Battista Alberti, megjithëse të gjithë dëshmitarët e lashtë, dorëshkrimet ose materialet e shtypura, paraqesin tekstin adespoto. Në çdo rast, puna është sigurisht para vitit 1467, që daton të një prej dorëshkrimeve që e raportojnë atë.
Historia e treguar nga Istorietta është vendosur në Firence dhe fillon në ditën e San Giovannit, ditën e një shenjti mbrojtës. Duket se me këtë rast Ippolito Buondelmonti dhe Leonora de ‘Bardi takohen për herë të parë së bashku.
