Albert Vataj
Kjo gravurë, ashtu si edhe përshkrimi i ngjarjes që ke sjellë, pasqyron një fenomen të errët, por domethënës të Anglisë së shekujve XVIII-XIX: shitja publike e grave, një praktikë që nuk ishte ligjërisht e vlefshme, por në disa rrethana shihej si një mënyrë “e pranueshme” shoqërore për të përfunduar një martesë të dështuar. Le të zgjerojmë dhe pasurojmë këtë ngjarje dhe kontekstin e saj:
Në vitin 1832, qyteti anglez i Carlisle u bë skena e një ngjarjeje sa tragjike aq edhe groteske, që mbart në vetvete një dëshmi të qartë të pozitës së gruas në një shoqëri patriarkale dhe të dhunshme në heshtje. Joseph Thomson, një fermer nga Cumbria, mori vendimin për të “shitur” gruan e tij, Mary Anne Thomson, në një treg publik – jo thjesht si akt rebelimi ndaj një martese të palumtur, por si një ritual i turpshëm i shkëputjes së lidhjes martesore.
E gjithë skena u zhvillua në mënyrë teatrale. Thomson e vendosi Mary Anne mbi një karrige prej druri të rëndë, si një simbol i mallrave në ankand. Një kapëse prej kashte, e lidhur rreth qafës së saj, e paraqiste atë jo si një qenie njerëzore, por si një kafshë në treg. Një litar e lidhte me dorën e burrit, i cili, duke qëndruar mbi një platformë, nisi fjalimin e tij para një turme të mbledhur, që e shihte këtë akt me një përzierje kurioziteti, habie dhe ndoshta edhe zbavitjeje të pashpirt.
Me tone të hidhura dhe cinike, Thomson tha:
“Më duhet t’jua ofroj gruan time, Mary Anne Thomson… ajo ka qenë për mua vetëm një gjarpër i lindur.”
E portretizoi atë si një barrë dhe një mallkim, duke përshkruar të metat e saj të supozuara me një poezi të zymtë. Megjithatë, nuk munguan edhe “reklamat” për aftësitë e saj:
“Ajo mund të lexojë romane dhe të mjelë lopët; ajo mund të këndojë meloditë e Moore-it dhe të qartësojë frikat dhe kapelet e saj.”
Kjo përzierje ofendimesh dhe virtytesh e shndërroi ngjarjen në një tragjikomedí të jetës reale.
Ankandi nisi me një çmim prej 50 shilingash, por mungesa e interesit e detyroi Thomsonin ta ulte vlerën. Në fund, ai e pranoi ofertën prej 20 shilingash dhe një qen të racës Newfoundland, e cila u ble nga një tjetër fermer, nga Z. Henry Mears.
Ky ankand nuk ishte ligjërisht i vlefshëm, sepse ligjet e Mbretërisë së Bashkuar nuk parashikonin shitjen e gruas, por kjo praktikë u bë një mënyrë e heshtur, shpesh e mbuluar nga një pakt i pashkruar social, për t’i dhënë fund martesave pa u përfshirë në procedurat e kushtueshme të divorcit, të rezervuara vetëm për elitën.
Ky incident nuk ishte i vetmi. Midis shekullit XVIII dhe fillimit të shekullit XIX, dokumentohen dhjetëra raste të tilla në gjithë Anglinë rurale. Shpesh, këto “shitje” ishin rezultat i marrëveshjes paraprake midis bashkëshortëve, dhe ndodhte që vetë gratë pranonin “të transferoheshin” te dikush tjetër, me shpresën e një jete më të mirë. Megjithatë, përballja me publikun, poshtërimi dhe objektifikimi ishin pjesë e dhimbshme e këtij “rituali”.
Ky akt nuk flet vetëm për një marrëdhënie të dështuar, por për një sistem të tërë shoqëror ku gruaja ishte pronë, dhe jo person; ku ndarja dhe dhimbja nuk kishin vend në ligj, por në spektakël. Ky “ankand” mbetet si një shenjë e errët në historinë e marrëdhënieve gjinore, por edhe si një kujtesë e nevojës për të vënë dinjitetin përpara zakonit.
