Nga Albert Vataj
Më 13 prill 1945, Gjykata Speciale e ngritur nga regjimi komunist i sapoardhur në pushtet në Shqipëri dha një nga vendimet më të diskutueshme të saj: dënimin me vdekje të Bahri Omarit, një intelektual, patriot dhe figurë e shquar e politikës shqiptare në gjysmën e parë të shekullit XX. I akuzuar si “kriminel lufte”, dënimi i tij do të mbetej një akt i përfolur, që do të ngjallte diskutime të shumta mbi drejtësinë politike dhe fshirjen e trashëgimisë së kundërshtarëve ideologjikë.
Bahri Omari lindi në Gjirokastër, në një familje me tradita qytetare dhe ndjenja të theksuara kombëtare. U shkollua fillimisht në qytetin e tij të lindjes, për t’iu drejtuar më pas Shkollës Civile të Administratës Mbretërore në Stamboll, ku studioi Shkenca Politike dhe Administrative – një formim që do ta përgatiste për një rol të rëndësishëm në skenën politike shqiptare.
Gjatë Luftës së Parë Botërore, ai ishte një nga organizatorët dhe drejtuesit e çetave patriotike në Shqipërinë e Jugut, duke u angazhuar në përpjekjet për ruajtjen e integritetit territorial të vendit dhe përballjen me synimet pushtuese të fqinjëve.
Kontributi i Omarit nuk u kufizua vetëm në fushën e armëve. Ai ishte gjithashtu një publicist i angazhuar, me një penë të mprehtë dhe një vizion politik të qartë. Gjatë qëndrimit të tij në SHBA, ai u bë drejtor i gazetës “Dielli”, organ i shoqatës pan-shqiptare “Vatra”, që përfaqësonte një nga zërat më të fuqishëm të diasporës shqiptare në mbrojtje të çështjes kombëtare. Si pjesë e komunitetit shqiptar në emigracion, Omari ndikoi ndjeshëm në formimin e opinionit publik për çështjen shqiptare në arenën ndërkombëtare.
Pas kthimit në Shqipëri, Bahri Omari u përfshi në jetën politike të vendit, duke marrë pjesë në zgjedhjet parlamentare të viteve 1921 dhe 1923. Ishte një nga figurat e spikatura të krahut republikan, dhe gjatë periudhës së qeverisë së Fan Nolit (1924), ai luajti një rol kyç në konsolidimin e Partisë Demokratike-Nacionale, një forcë që kërkonte modernizimin e jetës politike dhe institucionale të vendit. Ai u zgjodh sekretar i përgjithshëm i kësaj partie, si dhe botues i gazetës “Shekulli”, organ i saj zyrtar.
Pas triunfit të Legalitetit në dhjetor të vitit 1924 dhe kthimit të Ahmet Zogut në pushtet, Omari u detyrua të largohej nga Shqipëria. Ai u vendos në Bari të Italisë, ku qëndroi për gati 15 vjet. Vetëm në vitin 1939, me ndryshimet e mëdha politike në Evropë dhe pas pushtimit italian të Shqipërisë, ai do të rikthehej në vend.
Në një kohë kur Shqipëria po përjetonte një nga periudhat më të ndërlikuara të historisë së saj moderne, Bahri Omari u bë anëtar i Ballit Kombëtar në vitin 1942, një organizatë politike nacionaliste që fillimisht kërkonte bashkimin e të gjitha trojeve shqiptare dhe krijimin e një Shqipërie etnike, por që më vonë do të futej në një aleancë kontradiktore me pushtuesit gjermanë, për të ruajtur influencën në vend dhe për të kundërshtuar dominimin e komunistëve.
Në vitin 1943, ai u emërua ministër i Punëve të Jashtme në qeverinë e Rexhep Mitrovicës, e cila ishte e mbështetur nga autoritetet gjermane gjatë periudhës së pushtimit. Kjo përfshirje në qeverisjen e kohës do të bëhej më vonë arsyeja kryesore për akuzën e tij si “bashkëpunëtor i fashizmit” dhe “kriminel lufte”.
Pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore dhe vendosjes së regjimit komunist në Shqipëri, autoritetet e reja nisën një valë të gjerë spastrimesh politike. Një nga instrumentet më famëkeqe të këtij procesi ishte Gjykata Speciale e Tiranës – një trupë e përkohshme e krijuar për të gjykuar “armiqtë e popullit”.
Bahri Omari u arrestua, u dënua me vdekje për “krime lufte”, dhe u ekzekutua më 13 prill 1945. Ironikisht, ai ishte edhe kunati i Enver Hoxhës, pasi kishte qenë i martuar me motrën e tij, Faika Hoxha – një fakt që nuk e shpëtoi nga fati i dhunshëm që e priste shumë prej kundërshtarëve politikë të regjimit.
Figura e Bahri Omarit mbeti për dekada të tëra nën hijen e anatemës komuniste. Vetëm pas rënies së diktaturës, historia e tij nisi të rikonsiderohej në mënyrë më objektive. Ai shihet sot si një intelektual i angazhuar, një patriot me përmasa evropiane, dhe një figurë komplekse politike, që ndonëse u përfshi në periudha të errëta të historisë, nuk e humbi kurrë ndjeshmërinë për çështjen kombëtare dhe vlerat qytetare.
