Ka fotografi që janë më shumë se imazhe të fiksuara në kohë. Ka fotografi që janë si faqe të hapura të një Biblie të shenjtë të kulturës. Një e tillë është edhe kjo foto e vitit 1939, e cila nuk ruan thjesht një kujtim të një mësuesi me nxënësit e tij, por na shfaq një çast të shenjtë ku fryma e artit, dashuria për muzikën dhe vizioni për të ardhmen lindnin si një premtim hyjnor. Në këtë foto shohim mjeshtrin e violinës, Zef Alimhilli, përkrah disa prej emrave që do të bëheshin legjenda të muzikës shqiptare: Tonin Daija, Tonin Rrota, Tish Daija, Tonin Harapi, dhe të tjerë që u formësuan në atë laborator pasioni e përkushtimi që ishte Shkodra e atyre viteve.
Zef Alimhilli nuk ishte thjesht një mësues muzike. Ai ishte ai lloj mjeshtri që nuk ndalet te nota, por e ngjall shpirtin e artit te nxënësi; ai që mbjell jo vetëm dijen, por ndjeshmërinë, përkushtimin dhe dinjitetin e të qenit artist. Nën dorën dhe frymën e tij u rrit një brez që do të ngrinte themelet e muzikës së kultivuar shqiptare.
Tonin Harapi – kompozitori që solli ndjeshmërinë e shpirtit shqiptar në simfoni dhe piano;
Tish Daija – mjeshtri që i dha Shqipërisë baletin e parë “Halili dhe Hajria”, por edhe një opus të gjerë veprash që e ngritën artin muzikor në lartësi të pashënuara më parë;
Tonin Rrota dhe Tonin Daija – kompozitorë dhe edukatorë, që formësuan breza të tërë me dashurinë për muzikën dhe trashëgiminë kombëtare.
Këta emra nuk janë thjesht pjesë e një fotografie. Ata janë rrënjët dhe degët e një peme që lindi në tokën e bekuar të Shkodrës – një tokë që edhe pse e djegur nga trazirat dhe mungesat, nuk reshti së frymuari art. Ishin ata që hodhën farën e një bime magjike, që nuk kërkonte vetëm ujë e diell, por besim, dashuri dhe një flijim të heshtur për artin.
Kjo foto është një testament. Është një dëshmi që i flet brezave përpara nesh dhe atyre që do të vijnë. Ajo i kujton Shqipërisë se ka pasur njerëz që nuk kërkuan asgjë për vete, por dhanë gjithçka për artin. Janë këta mjeshtra që e ngritën muzikën shqiptare në piedestalin e saj më të lartë, duke e bërë atë të denjë për skenat ndërkombëtare, ku nuk u dëgjua vetëm një tingull, por një shpirt i tërë kombëtar.
Shkodra, kjo vatër e pashtershme e kulturës, nuk i ruan këta emra vetëm në kujtesë, por në vetë ndërgjegjen e saj qytetare dhe kombëtare. Sepse ajo çka ndodhi në ato klasa të thjeshta, në ato orë muzike me violinë e pentagram, ishte më shumë se mësim. Ishte rit i një rilindjeje artistike. Ishte betimi i një brezi që do të fliste për Shqipërinë me nota, me simfoni, me pasion e shpirt.
Prandaj, kjo foto nuk është thjesht një kujtim i vitit 1939. Është një faqe nga një kapitull i lavdishëm i traditës muzikore shqiptare, ku secili nga emrat që portretizon, ka shkruar me dritë një copëz të pavdekshme të historisë sonë kulturore.
Kjo fotografi është më shumë se një kujtim – ajo është një testament. Një përmendore e heshtur që na kujton se arti ynë nuk nisi nga rastësia, por nga përkushtimi, nga përulësia e atyre që mësuan dhe guxuan të ëndërronin. Shkodra nuk dha vetëm muzikantë; ajo dha fisnikërinë e shpirtit shqiptar në pentagramin e përbotshëm të kulturës. Dhe është detyra jonë sot që, përballë kësaj fotografie, të mos shohim vetëm portrete të së shkuarës, por një amanet për të ardhmen. Të ruajmë, të nderojmë dhe të frymëzohemi nga kjo trashëgimi, sepse çdo brez ka nevojë për mjeshtrit e tij – për ata që nuk ndalen te nota, por shkojnë deri te shpirti.
