Në një epokë kur morali shoqëror dhe konvencionet fetare i mbanin të fshehura anët më intime të jetës njerëzore, një ide gati e çmendur për kohën nisi të marrë formë në zemër të Londrës së shekullit XVII. Ishte pranvera e vitit 1691 kur John Dunton, një shtypshkrues i ri dhe kurioz, lindi atë që do të njihej si kolumna e parë e këshillave personale në botë – The Athenian Mercury. E lindur nga dëshira për të ofruar dije në mënyrë anonime dhe diskrete, kjo gazetë do të bëhej një dritare për pyetjet që askush nuk guxonte t’i bënte me zë të lartë: mbi dashurinë, martesën, seksin, dhe çoroditjet morale që lëviznin nën sipërfaqen e një shoqërie të rreptë dhe hipokrite.
Në një kohë kur as koncepti i intimitetit nuk ishte i artikuluar siç e njohim sot, kjo nismë hapi një rrugë të re: një dialog të fshehtë mes pyetësit anonim dhe mendjes së kthjellët që ofronte përgjigje. Që nga dilemat e të dashuruarve të varfër deri te misteret e orgazmës femërore – gjithçka filloi të merrte përgjigje, ndonëse e mbështjellë me gjuhë morale, qortime etike dhe një ton përherë më shumë priftëror se shkencor.
Kjo histori nuk është thjesht për një gazetë të vjetër. Është dëshmi se edhe në kohë të mbyllura, njeriu ka kërkuar të kuptojë veten, të marrë udhëzim, të shpërndajë ngarkesën e mendimeve të pathëna – dhe, pse jo, të ndjejë njëfarë ngushëllimi përmes rrëfimit. The Athenian Mercury ishte hapi i parë drejt kolonave të sotme të këshillave, por mbi të gjitha, ishte dëshmi e përjetshme e një etjeje të lashtë njerëzore: etja për të ditur, për të pyetur, dhe për të mos u ndjerë vetëm në dilemat e jetës.
Nga orgazma te onanizmi – në Londrën e viteve 1690, The Athenian Mercury i përgjigjej pyetjeve që askush tjetër nuk guxonte t’i prekte
Ideja që do të çonte në kolonën e parë të këshillave personale në botë i erdhi John Dunton-it teksa shëtiste në një park të Londrës, një ditë pranvere të vitit 1691. Dunton, një shtypshkrues 29-vjeçar që i pëlqente të kalonte kohë në kafetë e kryeqytetit duke diskutuar gjerë e gjatë me miqtë meshkuj mbi pijen e re të kohës – kafene – kërkonte një mënyrë të fshehtë dhe efikase për t’i ndihmuar ata të mbushnin boshllëqet në dije. Zgjidhja e tij, kur i erdhi, ishte e thjeshtë.
Ai do të botonte një fletushkë dy herë në javë – e lirë për t’u prodhuar dhe e shpërndarë gjerësisht nga shitësit rrugorë të kryeqytetit – me pyetje anonime të lexuesve, dhe me përgjigjet që do të jepeshin nga vetë Dunton dhe dy kunetërit e tij: Richard Sault, një matematikan, dhe Samuel Wesley, një klerik.
Anonimiteti ishte thelbësor. Imagjinoni një turmë në kafene (kryesisht të rinj dhe vetëm meshkuj) duke diskutuar për astronominë. Po sikur njëri prej tyre të mos dinte nëse Toka rrotullohej rreth Diellit apo e kundërta, por të kishte frikë të shfaqte injorancën e vet? Ai mund ta dërgonte pyetjen në mënyrë konfidenciale në fletushkën e Dunton-it, dhe ta lexonte përgjigjen në një numër të mëvonshëm. The Athenian Mercury, siç u bë e njohur gazeta, do të funksiononte si një lloj “motor kërkimi” i kohës së hershme moderne.
Numri i parë u shtyp më 17 mars 1691; sot do të thoshim se ideja e Dunton-it u bë virale. Brenda pak javësh, aq shumë letra po mbërrinin sa që “Athenianët” (siç vetëquheshin Dunton dhe shokët e tij) filluan të luteshin kot së koti që njerëzit të ndalonin së dërguari pyetje, që të mund të përballonin vërshimin e kërkesave.
Pastaj, në numrin e 13-të, një lexues parashtroi një grup krejt të ndryshëm pyetjesh. Ndër të tjera, pyeti nëse njerëzit martoheshin shpesh për para në vend të dashurisë, dhe nëse çiftet martoheshin shumë të rinj. Më pas erdhi një pyetje edhe më befasuese, nga një “zonjë nga provinca”, që pyeste nëse edhe gratë mund të dërgonin pyetje. Tani, Athenianët duhej të rishikonin identitetin e lexuesve të tyre, pasi tashmë do t’u përgjigjeshin pyetjeve jo vetëm nga jashtë qytetit, por – më befasuese – nga “të mençurit e të dy gjinive”.
Dhe kështu The Athenian Mercury evoluoi në kolonën e parë të këshillave personale në botë: jo sepse Dunton e kishte planifikuar një gjë të tillë, por sepse lexuesit e kërkuan. Disa nga pyetjet (një përzgjedhje e të cilave është riprodhuar më poshtë, së bashku me përgjigjet e gazetës) ishin të përgjithshme: “A ka ndonjë fuqi të vërtetë në magjitë, hajmalitë, pluhurat e dashurisë, eliksiret, etj., për të fituar dashurinë?” pyeste një lexues në shtator 1691. “I vetmi mjet i ligjshëm për të fituar dashurinë është dashuria,” përgjigjeshin Athenianët, “e shoqëruar me përkushtim, zell dhe maturi, dhe e ndriçuar nga veprime të ndershme dhe të virtytshme.”
Pyetjet e para skandaloze nuk vonuan shumë. Duke përdorur një mashtrim të zakonshëm (që Athenianët e njihnin mirë), një burrë pretendonte se po shkruante për një mik: “Një mik i imi ka rrezik t’i mbesë një fëmijë në derë,” shkruante ai. “Nëna pranon se ai nuk ka fjetur me të veçse një herë, dhe atëherë ajo ishte e virgjër. Pyetja: a është e mundur të humbet virgjëria dhe të ngelesh shtatzënë në të njëjtën kohë?”
Athenianët iu përgjigjën sipas besimit të përhapur në vitet 1690, se një grua nuk mund të mbetej shtatzënë pa arritur orgazmën.
“Një e virgjër, herën e parë, përjeton shumë dhimbje dhe mundime për të qenë e aftë të marrë pjesë në akt siç duhet,” përgjigjeshin ata. “Për më tepër, nxitimi i një të riu e shtyn atë të bëjë atë që i vjen natyrshëm përpara momentit vendimtar. Asnjë mjek nuk do të ishte aq i pamëshirshëm sa të mohojë mundësinë e një akti të tillë, por shumica do ta vendosnin mes gjërave që janë pothuajse të pamundura.”
Edhe lexueset gra kërkonin këshilla për sjelljet e pahijshme seksuale. “Një zotëri i rrënuar nga paratë, mbi të cilin natyra ka derdhur hiret e saj për ta bërë një mjet të parezistueshëm për të shkrirë zemrat e gjinisë së butë, më ka mashtruar duke më marrë atë që i takon vetëm një burri, dhe tani dëshiron të martohet me mua,” shkruante një grua, në korrik 1693. “Por pasuria ime është e vogël, dhe kam frikë se do të bëhem e përçmuar dhe e varfër përgjithmonë. Të afërmit e mi më kanë prezantuar me një zotëri me pasuri të mirë, që si njeri më pëlqen, po të mos e kisha parë më parë mashtruesin tim të hijshëm. Jam në mëdyshje çfarë vendimi të marr.”
Athenianët iu përgjigjën – siç bënin zakonisht në raste të tilla – me qortime morale: “Së pari, pendohu; pastaj, ose qëndro e pamartuar, ose martohu me atë që të njeh kaq mirë, sepse nuk mund të martohesh me ndershmëri me asnjë tjetër. Ne e kemi botuar këtë, që të tjerët të marrin mësim nga shembulli yt.”
Edhe pse letrat ishin anonime, ato na japin një pasqyrë të jashtëzakonshme mbi jetën personale të njerëzve në të kaluarën. Për lexuesit, kënaqësia për të mësuar mbi mëkatet e të tjerëve ishte e parezistueshme.
The Athenian Mercury u botua për gjashtë vjet; deri në numrin e fundit më 17 qershor 1697, përmbajtja kishte kaluar më shumë drejt eseve dhe poezisë. Sëmundjet që rëndonin Duntonin dhe dhimbja për vdekjen e gruas së tij në maj 1697 duket se ndikuan në vendimin e tij për të ndërprerë botimin.
Pastaj ndërmori një veprim që vetë Athenianët kishin këshilluar kundër – u martua shpejt për para. Kur vjehrra e tij e pasur, tashmë e ve, e kuptoi arsyen e martesës, refuzoi ta ndihmonte më tej financiarisht, dhe ai u nda shpejt nga gruaja e re. Gjë që dëshmon ndoshta se, kur bëhet fjalë për çështjet e zemrës, sado ekspert të jemi në problemet e të tjerëve, t’i zgjidhësh të tuat nuk është kurrë një shëtitje në park.
Përgatitit: Albert Vataj / “The Telegraph”
