Albert Vataj
Trajtesa krijuese përmes një hareje vibruese ngjyrash dhe shpërthimit të fuqishëm të dritës e shndërron tablonë në një dritare komunikimi me kohën, pavarësisht distancës dhe diversitetit ku ndryshimet kanë degdisur aftësinë shprehëse të pikturës dhe kanë korruptuar ndijimin tonë perceptues. Pikturat që lindin nga kjo qasje përballjeje, edhe pse ndonjëherë të ngurtësuara nga kanonet akademike, arrijnë të na përshkojnë dhe të na tundojnë, të na ngasin dhe yshtin drejt meditimit.
Është Jean-Honoré Fragonard ai që nuk mund të kalojë pa vëmendje, pa adhurim e dëshirim, për çfarë kumton përmes shqisave të ndjeshme të ligjërimit poetik. I lindur më 5 prill 1732 dhe i ndarë nga jeta më 22 gusht 1806, Fragonard ishte një piktor francez i periudhës së vonë të rokoko-së. Ai dallohet për lehtësinë e jashtëzakonshme, ekstravagancën dhe hedonizmin që e karakterizojnë aktin e tij krijues.
Fragonard konsiderohet një nga artistët më pjellorë e më të pranishëm në dekadat e fundit të regjimit të lashtë. Ai ka prodhuar mbi 550 piktura – pa llogaritur vizatimet, gravurat dhe bocetet – nga të cilat vetëm pesë janë të datuara. Ndër veprat e tij më të njohura janë ato që përçojnë një atmosferë intimiteti dhe erotizmi të rafinuar. Paleta e tij është e pasur me ngjyra të gjalla, dhe në tablot e tij plot dritë spikat çdo formë shprehëse e elementeve kompozicionalë.
Djali i një asistenti dyqani, Fragonard u shpërngul me familjen në Paris rreth vitit 1738. Në vitin 1747 ai u bë nxënës te një avokat, i cili, duke vërejtur etjen e tij për vizatim, i sugjeroi të mësonte pikturën. François Boucher, i ndikuar që ta pranonte si nxënës (rreth vitit 1748), e udhëhoqi drejt bursës prestigjioze Prix de Rome, duke e rekomanduar të studiohej nën Carle Van Loo, piktori i oborrit të Louis XV. Më 17 shtator 1756, Fragonard nisi rrugëtimin në Akademinë Franceze të Romës.
Aty kopjoi vepra të mjeshtërve barokë romakë dhe, së bashku me mikun e tij Hubert Robert, realizoi një sërë skicash të peizazhit fshatar italian. Kur bursa i përfundoi në korrik 1759, qëndroi ende disa muaj në rezidencë, deri sa njohu patronin e tij të ardhshëm, Jean-Claude Richard, abbé de Saint-Non. Në fillim të vitit 1760, së bashku me Saint-Non dhe Robertin, Fragonard ndërmori një turne të gjatë në Itali, ku realizoi qindra skica të peizazheve dhe monumenteve.
Në vitin 1761, pas kthimit në Paris, ai ekspozoi disa peizazhe dhe veprën madhështore Coresus dhe Callirhoë (1765) në Sallon, e cila u ble nga vetë mbreti Louis XV. Pas kësaj, iu dha një studio në Pallatin e Luvrit dhe statusi i Akademikut. Por që nga viti 1767, ai pothuajse pushoi së ekspozuari, duke iu kthyer peizazheve në stilin e Jacob van Ruisdael, portreteve dhe skenave festivale, sensuale, si The Swing, që shpërfaqin një rrjedhshmëri më të lirë dhe elegante se ato të Boucher-it.
Adhurimi i tij për mjeshtra si Rembrandt, Rubens, Frans Hals dhe Tiepolo u materializua në një seri kokash pleqsh të ekzekutuara me vrull dhe lirshmëri – një stil që vë në pah më shumë kostumin se sa shprehjen e fytyrës. Në vitin 1769, Fragonard u martua me Marie-Anne Gérard. Në 1770 zonja du Barry i porositi një cikël prej katër pikturash për Pavillon de Louveciennes (Progress of Love, 1771–73), ndërsa në 1772 aktorja Madeleine Guimard i dha një porosi të ngjashme. Asnjë nga këto porosi nuk rezultoi në sukses; pikturat u refuzuan si shumë rokoko për ambientin neoklasik të kohës.
Udhëtimet në vendet e ulëta (1772–73) dhe sërish në Itali (1773–74) e ushqyen më tej me frymëzime peizazhi. Në kthimin nga ky udhëtim, ai ra në dashuri me motrën 14-vjeçare të gruas së tij, Marguerite, që ndikoi në një kthesë tematike drejt skenave shtëpiake me frymëzime nga filozofia morale e Rousseau. Ai zhvilloi skena të edukimit të fëmijëve, shpesh me djalin e tij Évariste në qendër, dhe tema familjare si Familja e lumtur (rreth 1775).
Në prag të Revolucionit, Fragonard iu kthye tematikës neoklasike dhe një stili më të ngurtë, si në The Fountain of Love (rreth 1785), apo në bashkëpunimet me Marguerite Gérard (The Beloved, 1787–89). Por arti i tij ishte shumë i lidhur me epokën para-revolucionare për të qenë i pranueshëm gjatë revolucionit. Mbeti pa patronazh dhe klientelë, u tërhoq në Grasse dhe u rikthye në Paris më 1791. Me mbështetjen e Jacques-Louis David, Fragonard u bë pjesë e Komisionit të Muzeut, por në 1797 humbi pozicionin. Vitet e fundit i kaloi në heshtje, pa ekspozuar e me pak vepra të reja. Vdekja e tij në vitin 1806 kaloi thuajse pa u vënë re.
Pas vitit 1850, vepra e Fragonard rifitoi vëmendjen që meritonte. Ai u përfshi, krahas Watteau-së, si një ndër dy poetët e mëdhenj të penelit të shekullit XVIII në Francë. Një artist jashtëzakonisht pjellor dhe i vrullshëm, Fragonard na ka lënë më shumë se 550 piktura, mijëra vizatime (shumë prej të cilave janë humbur) dhe 35 gravura. Stili i tij, i ndikuar fort nga Rubens-i, është i shpejtë, i rrjedhshëm dhe asnjëherë i ngurtë – një pasuri që vijon të flasë me shqisat, ndjeshmërinë dhe shpirtin tonë, pavarësisht epokave.
Përgatiti: Albert Vataj
