Albert Vataj
Më 2 prill 1453 Mehmed II, fillon rrethimin e Konstandinopojës dhe e pushton atë në 29 maj. Marrja e Konstandinopojës (dhe dy territoreve të tjera bizantine të shkëputura shpejt pas kësaj) shënoi fundin e Perandorisë Romake, shtet perandorak që kishte zgjatur për gati 1500 vjet. Pushtimi osman i Konstandinopojës gjithashtu i dha një goditje masive krishtërimit; ushtritë osmane pas kësaj ishin të lira për të përparuar në Evropë, ndërsa Gjergj Kastrioti – Skenderbeu, do të mbetej penguesi i vetëm i tyre drejt Italisë dhe Evropës perëndimore. Pas pushtimit të kryeqytetit bizantin, Sulltan Mehmeti e transferoi kryeqytetin e Perandorisë Osmane nga Adrianopoja (Edirne) për në Konstandinopojë (Stamboll). Shumë intelektualë u larguan nga qyteti para dhe pas rrethimit; shumica e tyre emigroi kryesisht në Itali, ku ndihmuan për rilindjen italiane. Pushtimi i qytetit të Konstandinopojës, për disa historianë, shënoi edhe fundin e periudhës së Mesjetës.
Kërkaporta, dera e harruar hapur dhe fati fatal i një perandorie
Pas dy muaj sulme e kundërsulme, tonelata gjyle të derdhura mbi muret e trasha që rrethonin Kostandinopojën, fundi fatal i një perandorie, i një qytetërimi, i një epoke vjen nga një deriçkë e harruar hapur, nga një pakujdesi, e cila vendos mbi fatin e luftës.
Përmes një të çare të hapur nga gjylet në murin e jashtëm, jo larg vendit ku ishte përqendruar forca kryesore e sulmit, në mur depërtuan disa ushtar turq. Ndërsa çapiteshin përmes rrënojave të kacavirreshin në muret e larta dhe pirgjet e kufomave, syri u zë një deriçkë të hapur, që banorët e Kostandinopojës e quanin Kërkaporta.
Fatale, kishin bërë ballë një prej makinave më mizore që njihte koha, dhe ja ku nënshkruajnë fundin e tyre fatal me një pakujdesi. Ata kishin harruar hapur këtë portë, e cila shërbente për dalje nga qyteti në kohë paqeje. Turqit u siguruan se kjo mundësi e artë nuk ishte rreng apo një manovër luftë dhe hynë në atë shteg që të nxirrte në qendër të qytetit. Përqendruan trupa dhe u lëshuan në qytet si një lukuni e përbindshme. Pasi ulërimat “Qyteti u pushtua” Kostandinopojën e kaplon paniku, rrëmuja dhe çoroditja. Turqit nuk e kishin të vështirë të derdhnin gjithë zemëratën e tyre mbi shpinën e kësaj fortifikate muresh dhe njerëzish.
Kostandinopoja ra, u shtri përdhe një qytetërim 1500-vjeçar.
Perandori Kostandin në kry të një grushti besnikësh, më kot u mundua të ndalte atë vërshim të harlisur mizorie. Vetëm të nesërmen e gjetën kufomën e tij në pirgun e të vrarëve. E dalluan nga veshja e purpurtë dhe nga çizmet e zbukuruara në qafë me shqiponjë ari.
Mbi themelet e barbarisë dhe masakrës qëndron Stambolli i sotëm
Tashmë një perandori ishte nënshtruar, Kostandinopoja ndahej me të shkuarën në mënyrë më mizore, shuhej për të mbetur një kujtim drithërues.
Tre ditë e net më radhë hordhitë turke u lëshuan përplot tërbim duke plaçkitur dhe masakruar, shkatërruar e përdhunuar. Kisha e manastire, shtëpi e bujtina u ndeshën me tërbimi e kësaj batërdie, arturina dhe veshje, shtroje e mbloje, gra dhe fëmijë, të gjitha u bënë plaçkë luftë.
Edhe kryqtarët e fandaksur ruanin në mbamendje mizoria jo më të paktë, në vendet që kishin pushtuar. Por ata ndryshe nga turqit, i ruanin të paprekura reliket, veprat e artit, monumentet dhe artefaktet e çmuara. Ata thjeshtë e përvetësonin kujtesën historike dhe estetike, e trashëguan atë, përfituan prej tyre.
Ushtarët turq shkatërruan pa pikën e mëshirës gjithçka që u dilte përpara, rrafshonin dhe asgjësonin objekte me vlerë, krenari e njerëzimit. I shkelën me këmbë pa pikën e mëshirës tablo me piktura, i thërmuan me çekanë e qysqi monumentet, shkatërruan vlera me bukuri të rralla, dogjën libra ku mbahej mençuria e njerëzimit. U shua faqe dheu Kostandinopoja, gjithë kjo memorie u nda me gjithëkohjen, u tharmua mizorisht kjo krenari e njerëzimit, u fik ylli i një shkëlqimi civilizues të bizantit.
Sulltan Mehmeti II e kishte mbajtur fjalën, do të blatonte Allahut, Shën Sofinë, vendin e shenjtë të Kostandinopojës, krenarinë shpirtërore të bizantit. Do të shkelte katedralen e Justinianit, simbolin e mençurisë, madhështisë dhe besimit. Tempulli, kjo mrekulli u zbraz. Muralet dhe afreskët u mbuluan nga gëlqerja. Dha shpirt e fundit ndjesi e një qytetërimi. Evropa e dëgjoi oshëtimën gjëmimtare, e mësoi shpërfilljen dhe gatitej të pësonte thundrën e këtij shkatërrimi apokaliptik.
