“Ne jemi bërë nga materiali i yjeve. Ne jemi një mënyrë që universi të njohë vetveten”, ky përkufizim i Carl Sagan është krejtçfarë ai bëri dhe roli që ai mëkoi në shpërfaqjen poetike dhe të shpirtshme të përmasave të paimagjinueshme të kozmosit.
“Organizmat më të vegjël të njohur me jetë të lirë janë PPLO (organizma të ngjashëm me pleuropneumoninë) dhe kafshë të vogla të ngjashme. Ato përbëhen nga rreth pesëdhjetë milionë atome. Organizma të tillë, që duhet të jenë më të mbështetur te vetja, janë gjithashtu më të ndërlikuar se viroidet dhe viruset. Por mjedisi i Tokës sot nuk është jashtëzakonisht i favorshëm për forma të thjeshta të jetës. Duhet të punosh shumë për të siguruar jetesën.
Duhet të keni kujdes me grabitqarët. Megjithatë, në historinë e hershme të planetit tonë, kur sasi të mëdha molekulash organike prodhoheshin nga rrezet e diellit në një atmosferë të pasur me hidrogjen, organizmat shumë të thjeshtë dhe joparazitarë kishin një shans për të luftuar.
Gjallesat e para mund të kenë qenë diçka si viroide të gjalla të lira, të gjata vetëm disa qindra nukleotide. Puna eksperimentale për krijimin e krijesave të tilla nga e para mund të fillojë nga fundi i shekullit. Ka ende shumë për të kuptuar rreth origjinës së jetës, duke përfshirë origjinën e kodit gjenetik.
Por ne kemi kryer eksperimente të tilla vetëm për rreth tridhjetë vjet. Natyra ka pasur një fillim katër miliardë vjeçar. Në përgjithësi, nuk kemi bërë keq.”
Ky fragment nga “Kozmos” i Carl Sagan është një shembull i shkëlqyer i aftësisë së tij për të eksploruar tema komplekse shkencore me qartësi dhe poezi. Ai përshkruan jetën në formën e saj më të thjeshtë dhe më të hershme, duke u përqendruar te rrugëtimi i gjatë dhe i ndërlikuar i evolucionit që na ka sjellë deri në gjendjen tonë të tanishme.
Ai thekson se organizmat më të thjeshtë të njohur, si PPLO, janë ende shumë të ndërlikuar. Me miliona atome në përbërje të tyre, ata i përkasin jetës që ka arritur të jetë e vetë-mjaftueshme dhe e qëndrueshme.
Sagan vë në kontrast kushtet mjedisore të hershme të Tokës me ato të sotme. Në epokat e hershme, planeti ofronte një mjedis shumë më të favorshëm për forma të thjeshta jete, falë atmosferës së pasur me hidrogjen dhe molekulave organike të prodhuara nga rrezet e diellit. Kjo ka ndihmuar në zhvillimin e formave të para të jetës.
Ai spekulon mbi natyrën e organizmave të parë, që mund të kenë qenë të ngjashëm me viroidet, dhe mbi eksperimentet shkencore që synojnë të rindërtojnë proceset e krijimit të jetës. Sagan thekson se shkenca moderne ka bërë përparime të konsiderueshme, por ende është larg të kuptuarit të plotë të origjinës së jetës dhe të kodit gjenetik.
Ndërsa shkenca ka vetëm disa dekada që punon në këtë fushë, natyra ka pasur miliarda vjet për të eksperimentuar dhe për të zhvilluar jetë. Sagan e përdor këtë fakt për të vlerësuar modestinë dhe durimin në qasjen ndaj këtyre mistereve.
Cili ishte Carl Sagan?
Carl Sagan (1934–1996) ishte një nga figurat më të njohura dhe më të dashura të shkencës së shekullit të 20-të. Ai lëvroi dhe shkëlqeu si astronom, astrofizikan, kozmolog, autor dhe edukator shkencor amerikan, i cili bëri shumë për të sjellë shkencën në publikun e gjerë me entuziazëm, qartësi dhe frymëzim.
Demonstrimi i efekteve të efektit serrë në atmosferën e Venusit. Studimet e tij për mundësinë e jetës jashtëtokësore dhe kërkimin për inteligjencë jashtëtokësore (SETI).
U përfshi në shumë misione të NASA-s, si Voyager, ku luajti një rol kryesor në përzgjedhjen e mesazhit të dërguar në diskun e artë të anijeve Voyager.
Sagan u bë i njohur botërisht falë serisë televizive “Cosmos: A Personal Voyage”, e cila u shfaq për herë të parë në vitin 1980. Me këtë seri, ai arriti të shpjegonte fenomene komplekse shkencore në një mënyrë të kuptueshme dhe poetike, duke tërhequr miliona shikues në mbarë botën. Libri i tij “Cosmos”, i bazuar në këtë seri, është një nga librat shkencorë më të shitur të të gjitha kohërave.
Carl Sagan ishte një zë i fuqishëm për popullarizimin e shkencës, duke e parë atë si një mënyrë për të fuqizuar njerëzimin. Ai promovoi racionalitetin, skepticizmin shkencor dhe rëndësinë e të kuptuarit të vendit tonë në univers. Mesazhi i tij i famshëm për modestinë kozmike është përmbledhur në librin “Pika e Kaltër e Zbehtë” (Pale Blue Dot), ku ai përshkruan Tokën si një pikë të vogël në hapësirën e pafund.
Sagan ishte një avokat i fuqishëm për ruajtjen e planetit, eksplorimin e hapësirës dhe bashkimin e njerëzimit për qëllime madhore. Ai besonte në fuqinë e shkencës për të zgjidhur sfidat globale dhe për të sjellë njerëzimin më afër ëndrrës për të kuptuar universin.
Përgatiti: Albert Vataj
