“Të gjithë e dinë se Albert Ajnshtajni ka bërë diçka mahnitëse, por shumë pak njerëz e dinë saktësisht se çfarë ka bërë ai. Ajnshtajni ndryshoi rrënjësisht idetë e vjetra të hapësirës dhe kohës, të cilat ishin të pakundërshtuara që nga kohra e lashta. Kjo është ajo që e bën prezent vështirësinë e kësaj arritje, siç nxjerrë në pah edhe interesimin e teorisë së tij. Por përpara se të shpjegohet ka disa paraprake të cilat janë të domosdoshme. Një lloj i caktuar “personi superior” pëlqen të pohojë se “çdo gjë është relative”. Kjo, natyrisht, është e pakuptimtë, sepse, nëse gjithçka do të ishte relative, nuk do të kishte asgjë për të qenë relative. Megjithatë, pa rënë në absurditete metafizike, është e mundur të thuhet se gjithçka në botën fizike është relative me një vëzhgues. Kjo pikëpamje, e vërtetë ose jo, nuk është ajo e miratuar nga “teoria e relativitetit”.
Ndoshta emri është për të ardhur keq; sigurisht që i ka çuar filozofët dhe të paarsimuarit dhe të arsimuarit në konfuzion. Ata imagjinojnë se teoria e re dëshmon se gjithçka në botën fizike është relative, ndërsa, përkundrazi, është tërësisht e interesuar të përjashtojë atë që është relative dhe të arrijë në një deklaratë të ligjeve fizike që nuk do të varen në asnjë mënyrë nga rrethanat vëzhguese. Është e vërtetë se këto rrethana janë gjetur të kenë më shumë efekt mbi atë që i duket vëzhguesit, sesa mendohej më parë, se kishin, por në të njëjtën kohë Ajnshtajni tregoi se si ta zvogëlonte plotësisht këtë efekt. Ky ishte burimi i pothuajse i gjithçkaje që është befasuese në teorinë e tij.
Fizika synon të japë informacion për atë që ndodh realisht në botën fizike, dhe jo vetëm për perceptimet private të vëzhguesve të veçantë. Prandaj, fizika duhet të merret me ato veçori që një proces fizik ka të përbashkëta për të gjithë vëzhguesit, pasi veçori të tilla mund të konsiderohen se i përkasin vetë dukurisë fizike. Kjo kërkon që ligjet e dukurive duhet të jenë të njëjta nëse dukuritë përshkruhen ashtu siç i duken një vëzhguesi ose siç i duken një tjetri. Ky parim i vetëm është motivi gjenerues i të gjithë teorisë së relativitetit.”
– Bertrand Russell, ABC e Relativitetit (1925), Ch.I: Touch and Sight: The Earth and The Heavens, f. 2-5
━━
Sfondi: ABC e Relativitetit të Bertrand Russell dhe rëndësia e teorisë së relativitetit të Ajnshtajnit
Botuar për herë të parë në vitin 1925, “ABC e Relativitetit” të Bertrand Russell u konsiderua një kryevepër e kohës së tij, duke kontribuar ndjeshëm në popullarizimin masiv të shkencës. Autoritar dhe i arritshëm, ai ofron atë që shumë të interesuar kanë gjetur te ky shtjellim një udhëzues të mrekullueshëm hyrës në teorinë e relativitetit të Ajnshtajnit, kjo jo dhe aq për një impenjim të kualifikuar, se sa për një lexues të përgjithshëm. Kjo është thelbësore për të kuptuar shumë aspekte të teknologjisë moderne. Larg nga të qenit thjesht me interes teorik, efektet relativiste janë një faktor i rëndësishëm në shqetësimet praktike inxhinierike. Matjet e bazuara në satelit marrin parasysh efektet relativiste, pasi çdo satelit është në lëvizje në lidhje me një përdorues të lidhur me Tokën, dhe kështu që është në një kornizë të ndryshme referimi. Sistemet globale të pozicionimit si GPS (një sistem navigimi radio i bazuar në satelit në pronësi të qeverisë së Shteteve të Bashkuara dhe i operuar nga Forcat Ajrore të Shteteve të Bashkuara), GLONASS, (Sistemi rus i navigimit satelitor) dhe Galileo, (Bashkimi Evropian përmes ESA – Hapësira Evropiane Agjencia), duhet të llogarisë për efektet relativiste në mënyrë që të punohet me saktësi, siç janë pasojat e fushës gravitacionale të Tokës. Ky është gjithashtu rasti në matjen me saktësi të lartë të kohës. Instrumentet që variojnë nga mikroskopët elektronikë deri tek përshpejtuesit e grimcave, thjesht nuk do të funksiononin nëse konsideratat relativiste do të hiqeshin.
Foto: Albert Einstein (1948) nga Yousuf Karsh, CC RCA FRPS (23 dhjetor 1908 – 13 korrik 2002) një fotograf kanadez i njohur për portretet e tij të individëve të shquar. Karsh është përshkruar si një nga fotografët më të mëdhenj të portreteve të shekullit të 20-të.
Përgatiti: Albert Vataj
