“Njerëzit nuk i vërejnë buzëqeshjet tuaja të rreme sepse janë shumë të zënë duke fshehur të tyret.”, perifrazonte Barbara Ehrenreich në librin e saj, “Buzëqeshni ose vdisni: Si të menduarit pozitiv mashtroi Amerikën dhe botën”, ballafaqim i cili është një ekspozim denoncues ndaj ashpërsisë së pashpirt dhe tallëse të ideologjisë së menduarit pozitiv.
Buzëqeshjet dhe optimizmi duket se janë bërë mantrat bezdisëse të shoqërisë bashkëkohore, megjithatë mbase vetëm disa janë të vetëdijshëm se kjo e ashtuquajtura amfetaminë e të menduarit pozitiv, me çdo kusht ka shpërthyer për shumë vite, madje edhe para flluskës amerikane të strehimit.
Kjo është theksuar nga sociologjia dhe kolumnistja për New York Times, Barbara Ehrenreich (26 gusht 1941 – 1 shtator 2022), në librin e saj “Buzëqeshni ose vdisni: Si të menduarit pozitiv mashtroi Amerikën dhe botën” (2009). Dhe do të shtoja se ai gjithashtu arriti të trullos më tej shumicën e njerëzve. Ndihem sikur mund të zhytem në pikëllim, në errësirë, zhgënjimi apo çfarëdo emocioni negativ, vjen natyrshëm pa u shqetësuar, se unë jam bërë ai stereotipi i frikshëm, plaka e turpshme, shkruante ajo. Në vend të kësaj shtirjeje, manipulimi dhe vetëmashtrimi, unë mund të jem thjesht njeri, vijonte ajo, po, dikush që nuk ka pse të bind veten, se çdo refuzim apo fatkeqësi është një mundësi e artë për të “ecur përpara” në një mënyrë optimiste për të sfiduar botën.
Në “Smile or Die: How Positive Thinking Fooled America and the World” njëri prej 21 librave që ajo shkroi, gjendet një reflektim interesant mbi atë që padyshim mund të përcaktohet si një tirani e vërtetë e imponuar, sot mbi njeriun, diktatura e optimizmit dhe të menduarit pozitiv.
Thjesht vështroni përreth dhe shihni rrugën që kemi marrë. Vërehet një pushtim nga libra budallenj dhe banalë, që flasin mbi “sekretin e lumturisë ” dhe projeksionin e një imazhi optimist dhe fitues të vetvetes. Citimet në lidhje me fuqinë e dobishme të asaj që duhet të konsiderohet një veprim spontan, janë të shfrenuara dhe njerëzit janë të ftuar të mendojnë gjithmonë pozitivisht, për arsye të shumta që mund të tërheqin me dinakëri vëmendjen e naivëve ose të pasigurtëve. Buzëqesh për të zgjuar zilinë e të tjerëve, mendo pozitivisht për të mposhtur të gjitha fatkeqësitë e jetës dhe për të arritur suksesin, shkruan mes të tjerash, Barbara Ehrenreich.
Për disa vite kam vërejtur një rritje e pranisë së buzëqeshjes, aq të rreme sa të të zgjojë marrëzi dhe shumica e njerëzve që takoj çdo ditë, veshin atë maskë të pacenueshmërisë, sikur donin të komunikonin fuqinë e tyre me atë qëndrim optimizmi që bën përdorimin e “sigurisë” së jetë, në gjendje, të shkatërrojë të gjithë negativitetin.
Ehrenreich, me kritikën e saj brilante i’u kundërvu industrisë së mendimit pozitiv shumëmiliardë dollarëshe, një moçali përpirës librash, DVD, këshillues të jetës, trajnerë ekzekutivë dhe folës motivues. Dhe e gjithë kjo si një reflektim për realitetin mjeran, me të cilin ajo u ndesh kur fati i keq e përballi në luftë të pamëshirshme me kancerin e gjirit. Ajo e ndjente veten gjithnjë e më të shqetësuar nga gjuha luftarake “rozë”, kultura e propagandës, mashtrimit denigrues dhe tallës që promovohet si shpëtim i rremë dhe pajtimtari me fatkobin që i rrethjen, si mënyrë për të triumfuar mbi sëmundjen. Përgjigja ime kur përballeni me “qëndrimin pozitiv do t’ju ndihmojë të luftoni dhe t’i mbijetoni kësaj përvoje” theksonte ajo, duke nënvizuar se mënyra më e mirë për t’ia dalë do të ishte ta shohësh vdekjen në sy dhe ta sfidosh atë me shpirtin e qëndresës, duke injoruar çdo falsitet që të vjen vërdallë për të të nënshtruar.
Siç shpjegonte Ehrenreich më tej, nxitjet për të menduar pozitivisht – për ta parë gotën gjysmë të mbushur edhe kur ajo shtrihet e copëtuar në dysheme – nuk janë të kufizuara në kulturën rozë të kancerit të gjirit. Ajo rrënjos ndjeshmërinë e Amerikës ndaj filozofisë së të menduarit pozitiv në të kaluarën kalviniste të vendit dhe tregon se si, në ditët e para, një “kërkesë puritane për përpjekje të vazhdueshme dhe vetë-ekzaminim deri në pikën e vetë-ekzaminimit”. Urrejtje “tmerroi fëmijët e vegjël dhe reduktoi” të rriturit e dikurshëm të shëndetshëm, në një gjendje tërheqjeje morbide, e karakterizuar zakonisht nga sëmundje fizike si dhe nga tmerri i brendshëm”.
Vetëm në fillim të shekullit të 19-të, retë e errësirës kalviniste filluan të thyheshin dhe filloi të rritet një lëvizje e re që do të merrte po aq të zjarrtë sa ajo e vjetra. Ishte bashkimi i dy mendimtarëve, Phineas Parkhurst Quimby dhe Mary Baker Eddy, në vitet 1860 që solli zyrtarizimin e një botëkuptimi post-kalvinist, të njohur si Lëvizja e Mendimit të Ri. U parashikua një lloj i ri i Zotit, i cili nuk ishte më armiqësor dhe indiferent, por një shpirt i plotfuqishëm, të cilit njerëzit thjesht kishin akses për të marrë kontrollin fizik të botës.
Puna e Ehrenreich shpjegon se ku filloi kulti i individualizmit dhe çfarë ndikimi shkatërrues ka pasur në nevojën për përgjegjësi kolektive. Ne duhet, thotë ajo, të shkundim kapacitetin tonë për vetë-përthithje dhe të ndërmarrim veprime kundër kërcënimeve me të cilat përballemi, qoftë ndryshimi i klimës, konflikti, ushqyerja e të uriturve, financimi i kërkimit shkencor apo edukimi që nxit të menduarit kritik. Ajo dëshiron të theksojë se “nuk shkruan me një frymë të thartë apo zhgënjimi personal, as nuk kam ndonjë lidhje romantike me vuajtjen si burim njohurish apo virtyti”. Përkundrazi, do të doja të shihja më shumë buzëqeshje, më shumë të qeshura, më shumë përqafime, më shumë lumturi… dhe hapi i parë është të rikuperohem nga iluzioni masiv që është të menduarit pozitiv. Libri i saj ishte dhe mbetet një thirrje për kthimin e sensit të shëndoshë të të menduarit dhe të të vepruarit. Pavarësisht çdo gjëje që thuhet, çdo maske që i vihet fytyrave, me të cilat shihesh dhe përjetimeve ku pjesëmerresh shpirtërisht, ty të duhet të ndeshesh për të fituar jo dhe aq mbi sëmundjen që të kërcënon me vdekje se sa me shtirjen që kërkon të të përpijë në makinerinë e asgjësimit të qenies.
Albert Vataj
