Herën e fundit fole rreth mala-s, ndryshimit të ngjyrës së petkut, ndryshimit të emrit, dhe arsyeve të këtyre gjërave. Përse dëshiron që sannyasin-ët të mbajnë në qafë portretin tënd… sidomos, duke patur parasysh që mohon të jesh një gurú?
Unë mohoj të jem gurú, por nuk mohoj që ti je dishepull. Një person nuk duhet të jetë kurrë gurú; por pa kushtin e dishepullit, asgjë nuk është e mundur. Kur nuk ka një gurú, atëherë gjëndja e dishepullit është diçka e brendshme… një disiplinë e brendshme. Në të vërtetë, të dy fjalët vijnë nga e njëjta rrënjë: discipulus. Do të thotë një mëndje e gatshme për të kërkuar, për të nxënë dhe mësuar; një mëndje e hapur dhe e lëndueshme. Prandaj, unë mohoj të jem një gurú, por nuk mohoj që ti je dishepull.
Një pikë tjetër: mala me portret ka shumë arsye. Para së gjithash, portreti nuk është imi. Nëse do të qe imi, do të isha mëdyshur përpara se ta vija aty ku e kam vënë. Askush nuk do mund të ishte aq i guximshëm sa të vendoste portretin e vet. Secili mendon që ta bëjë një gjë të tillë, por askush nuk e bën.
Portreti vetëm duket sikur është imi; por nuk është. Në të vërtetë, një portret i imi nuk është i mundur. Në çastin kur dikush njeh vetveten, njeh diçka që nuk mund të paraqitet, që nuk mund të përshkruhet, që nuk mund të kornizohet. Unë ekzistoj si një boshllëk që nuk mund të jetë portret, që nuk mund të fotografohet. Ja se pse kam mundur ta vendos portretin.
Mbeten për t’u kuptuar edhe dy a tri gjëra të tjera. Sa më shumë që ti e njeh portretin, sa më shumë që përqëndrohesh mbi të, sa më shumë që vihesh në harmoni me të, aq më shumë do ta dëgjosh atë që jam duke thënë. Sa më shumë që përqëndrohesh mbi të, aq më shumë do vëresh se nuk ka kurrfarë portreti. Por kjo është diçka që duhet ta bësh, që të arrish ta nxësh.
Në meditimet mbrëmësore, ti duhet të përqëndrohesh tek unë për dyzet minuta rresht, pa i rrahur qerpikët as dhe për një çast të vetëm. Ata që përqëndrohen për dyzet minuta, pandërprerje, shpeshherë arrijnë të vërejnë se unë nuk jam aty. Vendi ku unë rri bëhet i zbrazët. E nëse ndokush nuk e vë re këtë, do të thotë se nuk ka arritur të përqëndrohet.
Prandaj, ky portret të jepet për meditim. Sa më shumë mediton, aq më shumë e kupton se medalioni është bosh. Kur përqëndrohesh mbi medalionin, harmonizohesh me mua. E, vetëm në çastin kur portreti nuk është – kur ti vëren se medalioni është bosh, që në të nuk është askush, kur aty ka vetëm asgjë -, atëherë ti mund të komunikosh me mua. Kjo është arsyeja për të cilën të kam dhënë medalionin.
Një tjetër arsye është që ti të zhvillohesh në shumë mënyra e, sa më shumë përparon – sa më shumë bën para në meditim, sa më shumë që bëhesh meditativ -, aq më shumë do të jesh i ndjeshëm dhe i lëndueshëm ndaj shumë ndikimeve të ndryshme, disa prej të cilave mund të jenë të dëmshme për ty. Zakonisht ti nuk je kaq i lëndueshëm, kaq i ndjeshëm, sepse zakonisht ti nuk je kaq gjallë.
Hap mbas hapi, teksa meditimi është duke u bërë më i thellë, ti do të jesh i zbuluar ndaj shumë ndikimeve të ndryshme. Shumë prej tyre mund të jenë të dëmshme për ty, e mund të qëllojë të kesh nevojë për mbrojtje. Kjo mala – ky portret, ky medalion – do të të mbrojë. Është një dije e fshehtë, kësisoj mund të të jap veç ndonjë të dhënë. Medalioni me portretin është vetëm simbolik, por deri kur të jesh bërë mjaft i fortë, deri kur të jesh transformuar aq thellësisht sa të mos kesh më nevojë për mbrojtje, do të të ndihmojë që të vijosh të kujtohesh për mua. Ky kujtim do të jetë një ndihmë, një mbrojtje. Me këtë portret, pa e ditur, në mënyrë të pavetëdijshme, do të më kujtosh shumë herë gjatë ditës. Unë nuk mund të besoj që ti kujton… ja se pse është i domosdoshëm portreti. Ti mund të harrosh, e boshllëku mund të rezultojë i dëmshëm.
Kur të kam dhënë sannyas-in, kur jam bërë dëshmitari yt, kur të kam nistuar, jam bërë përgjegjës për ty në shumë pikëpamje. Në njëfarë kuptimi ti më je dorëzuar mua; unë duhet të kujdesem për ty. Ti nuk mund të jesh përherë me mua, por unë mund të jem përherë me ty. Kësisoj, medalioni ka si detyrë të të bëjë që të më kujtosh mua, pa e ditur. Të tjerët do të ta kujtojnë: kushdo që të shohë, më së pari do të të pyesë për portretin. E në çastin kur të kujtohesh për mua, edhe në mënyrë të pavetëdijshme, unë jam i pranishëm. Por këtë do mund ta kuptosh me kalimin e kohës.
Ekzistojnë shumë arsye, por nuk do t’i përmend. Kaq sa thashë është e mjaftueshme. Arsye të tjera do të zbulohen dora-dorës, por është më mirë që të mos zbulohen tashti. Ka gjëra që duhet të mbeten të padukshme, të fshehta. Mund të veprojnë vetëm në të fshehtë; përndryshe nuk veprojnë. Janë si rrënjët e pemës. Rrënjët duhet të qëndrojnë nën tokë, në errësirë, të panjohura për pemën. Vetëm atëherë mund të veprojnë.
Pra, ka gjëra të padukshme që duhet të mbeten të paditura, të nëndheshme. Ti nuk duhet t’i dish. Vetëm atëherë veprojnë, përndryshe nuk veprojnë fare. Rrënjët nuk duhet të njihen, duhet të mbeten të fshehura. Prandaj, ka shumë gjëra për të cilat ti mund të më pyesësh, por unë nuk do të jap përgjigje për to. Ose do të përgjigjem vetëm në mënyrë të kufizuar, me qëllim që të mos zbulohet ajo që është e fshehtë. Ajo që është e fshehtë duhet të mbetet e fshehtë. Ti do arrish ta mësosh, por vetëm nëpërmjet përvojës.
Mbas tre muajsh, ti nuk do mund të rrish as edhe një çast pa mala-n. Do ta ndjesh ndryshimin. Por në këtë mënyrë do mund të dish. Është një gjë aq e madhe, sa nuk mund të mbetet e paperceptuar. Hap pas hapi, teksa përvoja bëhet më e thellë e më e pasur, ti nuk do ta ndjesh praninë e portretit. Me thellimin e vetëdijes tënde, medalioni boshatiset. Të gjithë të tjerët do mund ta shohin portretin: por ti jo. Kur të ndodhë kjo, atëherë ti mund të komunikosh me mua drejtpërdrejt, menjëherë, pa kurrfarë meditimi.
Unë po përpiqem me të gjitha mënyrat që të komunikoj pa meditimin, meqenëse ka gjëra që nuk mund të komunikohen përmes meditimit. Kësisoj, duhet të krijoj mënyra.
Edhe ky sannyas është një mënyrë; por edhe ky nistim është një mënyrë. Së shpejti ata që janë nistuar do të bëhen të aftë të dinë gjëra që nuk mund t’u thuhen të tjerëve…shumë të fshehta, shumë çelësa që askush nuk mund t’i kuptojë në mënyrë të zakonshme, meqenëse nuk ka marrë një përgatitje okulte.
Ky është veç fillimi. Mandej do të ketë shumë më tepër prurje. Nëse unë e ndjej se ti nuk je përthithës, atëherë fillimi do të jetë fundi. Do të fitosh shumë nëpërmjet fillimi, por jo gjithçka. Prandaj, unë do të zbuloj aftësinë tënde përthithëse përmes shumë mënyrave.
Nëse dikush vjen tek unë dhe merr sannyas-in, unë i jap një mala me portret. Është gjë e parashikueshme që ai të pyesë: “Përse duhet ta mbaj këtë portret tëndin”. Është një pyetje shumë e parashikueshme. Por nëse nuk pyet, nëse thjesht merr mala-n dhe nuk bën pyetje, nëse nuk është kureshtar, atëherë ai jep një ide më të thellë të vetes: atij i duhen dhënë gjëra që nuk mund të vihen në diskutim. Ka gjëra që nuk mund të jepen nëse vihen në diskutim, sepse nuk është e mundur të jepen prova, nuk është e mundur t’i shpjegosh me arsyetim. Për disa lloj pyetjesh nuk mund të ketë përgjigje. Janë pohime të zhveshura nga vetëdija… pa prova, pa parime. Prandaj, nëse dikush vjen tek unë, dhe unë i jap diçka në lidhje me të cilën një mëndje e rëndomtë është e prirur të bëjë pyetje, ndërsa ky dikush nuk bën fare pyetje, tregon se mund t’i besohen gjëra më të thella, gjëra që nuk duhen vënë në diskutim.
Është e domosdoshme të di se në ç’mënyrë je lidhur me pjesën arsyetuese të mëndjes sate. Duhet ta di sepse, sa më shumë të jesh i pranguar nga arsyeja, aq më pak do jesh i aftë për të njohur gjëra më të thella. Arsyeja është gjëja më sipërfaqësore e qenies sate: më sipërfaqësorja. Sadoqë pohon se është pjesa më e thellë – vetëm ajo që është sipërfaqësore pohon se është më e thellë -, arsyeja është pjesa më sipërfaqësore e qenies tënde. Ka diçka për të bërë, ka ndonjë dobishmëri… por asgjë tjetër përveçse dobishmëri. Nëse ti e konsideron mjet për t’u kredhur në të panjohurën, atëherë kurrë nuk do mund të njohësh diçka që vërtetë ia vlen barra qiranë të njihet.
Unë përdor shumë mënyra për të të njohur. Secila prej tyre ka shumë arsye. Për shembull, marrim rastin e dikujt që bën qëndresë. Para pesëmbëdhjetë ditësh, dikush më shkroi një letër, në të cilën më thoshte: “Unë dua të jem i nistuar prej teje, por nuk mund që të quaj si gurúnë tim”.
Unë nuk jam gurúja i askujt; nuk kam thënë kurrë që jam gurú. Por, për këtë njeri, do të pohoj se jam gurú. Këtij njeriu nuk mund t’i them: “Të lejoj që të mos më konsiderosh si gurúnë tënd”. Nuk mund t’ia them një gjë të tillë këtij njeriu. E ka treguar qartë paaftësinë e tij.
Nëse ti nuk je dishepull, atëherë unë do të duhet të jem gurú. Por nëse ti je dishepull, atëherë nuk është e nevojshme që unë të jem gurú; nuk është e nevojshme. Nëse ti këmbëngul në mos-dorëzimin tënd egoist, atëherë mua do më duhet të këmbëngul në shumë gjëra për të shkatërruar egon tënde. Do më duhet të përdor shumë mënyra për të të çliruar nga egoja.
Nëse ti je pa ego, nuk do të përdor kurrfarë mënyre. Kësisoj problemi bëhet më pështjellues. Atij që është gati të jetë dishepull, do t’i them: “Unë nuk jam gurú. Është e mjaftueshme që ti të jesh dishepull”. Por me atë që thotë “Nuk mund të të besoj. Nuk do të të pranoj si gurúnë tim”, do të me duhet të këmbëngul. Përndryshe, ky njeri nuk mund të nistohet. Vjen tek unë me një kusht; e nëse vë kushte nuk mund të nistohesh.
Nistim do të thotë që ti je gati për t’u dorëzuar, që je gati të besosh. Nëse nuk je gati, nuk ke nevojë të nistohesh. Kjo është asgjë; kjo mala është asgjë; kjo është vetëm hyrja. Tashti udhët do të jenë më të errëta. Do të ketë gjëra që ti nuk i ke përfytyruar. Do të duhet të kesh besim; përndryshe nuk të veprosh me një hap të vetëm. Prandaj është më mirë ta dish në hyrje që je i paaftë për besim, sesa çdo orvatje për të të çuar përpara të jetë e tepërt dhe e kotë.
Religjion, në themel, nuk është të zësh besë apo të mos zësh besë. Religjioni është besim. Sa herë që duhet të hidhesh në diçka të panjohur, nuk ka rrugë tjetër. Nëse nuk ke besim, nuk mund të kridhesh në të panjohurën. Duhet vetëm të besosh e të hidhesh. Mala do të të ndihmojë edhe për të krijuar këtë besim.
Kur të them se, në qoftë se mediton mbi portretin, portreti do të bëhet i papranishëm, nuk duhet të më zësh besë nëpërmjet besimit. Bëje provë dhe kështu ka për të ndodhur. Kur të them që, nëse portreti është i papranishëm ti mund të komunikosh me mua, mos u bazo te besimi. Provoje. Merre në rrugë hipotetike, bëj eksperimente. Në çastin kur portreti është i papranishëm dhe ti mund të komunikosh me mua, do të jesh gati për gjëra që kanë nevojë për besimin tënd. Atëherë do të mund të hedhësh shumë hapa me mëndjen që beson.
Sa më shumë që është zhvilluar qytetërimi, aq më shumë është ngurtësuar egoja. Egoja është barriera e vetme. Dhe tashmë është barriera më e madhe. Nuk ka qenë gjithmonë kështu.
Sariputra u paraqit tek Buda. Ishte një nga njerëzit më të ditur të kohës së tij. Vuri në dyshim shumë gjëra; bëri shumë pyetje. Diskutoi shumë gjëra, mandej u nistua. Që prej çastit kur u nistuar, për tre vjet rresht ndejti me Budën. Po kurrë nuk pyeste për asgjë.
Dikush i tha: “Sariputra, ti je njeri kaq i ditur. Njerëzit thonë se je edhe më tepër sesa Buda” (sa për sqarim, ai ishte mahapandit, pra një erudit i madh). “Kur ti pate ardhur, diskutove shumë gjëra të thella; vure në dyshim shumë gjëra. Ishim shumë të kënaqur që kishte ardhur dikush që e pyeste Budën në atë mënyrë, sepse kësisoj na qe dhënë edhe ne mundësia të dinim shumë gjëra, të cilat në rrethana të tjera do të mbeteshin krejtësisht të panjohura për ne. Mundëm t’i dinim nëpërmjet pyetjeve tua. Përse tani je bërë kaq i heshtur?”.
Sariputra u përgjigj: “Në çastin kur qeshë gati për t’u nistuar, duhet të reshtja me pyetjet e mia. Tashti është absurde të vësh në dyshim çfarëdolloj gjëje. Kam vënë në dyshim gjithçka, më parë… më parë se të nisja të besoja. Tashti mendja ime është qetësuar”.
Nganjëherë Buda thoshte gjëra absurde, për të parë nëse Sariputra do ta kundërshtonte. Thoshte gjëra aq absurde, sa ndokush detyrohej ta pyeste: “Çfarë je duke thënë, vallë?”. Megjithatë, Sariputra heshtte.
Buda i tha Sariputrës: “Kudo që të jesh, ndero gjithmonë në drejtimin ku jam unë. Kudo që të jesh!”. Kudo që ndodhej gjatë rravgimeve të tij, Sariputra bënte shenjë nderimi në drejtimin ku ndodhej Buda.
Mbas vdekjes së Budës, edhe Sariputra u bë i ndriçuar. Dikush i tha: Edhe ti je zgjuar. Tashti nuk duhet t’i bësh nderim askujt. Edhe ti je bërë një Buda”.
Sariputra tha: “Nuk mund t’i bëja nderim më parë, sepse nuk qeshë zgjuar dhe egoja ishte e pranishme. Tashti nuk mund të bëj nderim sepse jam zgjuar. Atëherë, kur do të bëj nderim? Nuk mund t’i bëja nderim më parë… e edhe nëse i bëja nderim, ishte diçka e bërë me shumë vështirësi. Atëherë nuk mund t’i bëja nderim për shkak të egos, ndërsa tashti ti thua se nuk duhet t’i bëj nderim sepse jam zgjuar. Atëherë, kur do t’i bëj nderim?” tha Sariputra “Buda nuk ka nevojë, por tashti është çasti! Më parë ishte e pamundur”.
Por aso kohe besimi ishte gjë e lehtë. Tashti besimi është bërë krejtësisht i pamundur. Kjo është arsyeja që religjioni është bërë kaq i pamundur.
Në mënyrë të pashmangshme, religjioni është bërë kontradiktor; hedhja në të panjohurën është pashmangshmërisht irracionale. Është një hedhje nga racionalja në irracionale. Dalëngadalë, do të duhet të të bëj gati e të përgatitur. Dalëngadalë, do të të përgatis për të hyrë në irracionalen. Edhe pse u përgjigjem pyetjeve tua, nuk e bëj për të bindur arsyen tënde, po për ta thyer atë.
Nëse ndonjëherë shfaqem racional, është vetëm fillimi. Kjo është mënyra përmes së cilës unë filloj të veproj me mendjen tënde. Nëse ti ndjen se unë jam racional, atëherë mendja jote është harmonizuar. E në çastin kur shoh që je harmonizuar, do të të shtyj në irracionalen.
Nuk ka ndonjë mënyrë tjetër përveçse të shtyheni në irracionalen. Sa më shumë që ti je gati, aq më shumë do të të shtyj drejt gjërash që duken të çmendura në sytë e të tjerëve. Në çastin kur shikoj se ti je gati për të qenë i çmendur, kur nuk ke frikë nga sytë dhe mendimet e të tjerëve, kur nuk ke frikë as nga irracionaliteti yt… vetëm atëherë është e mundur të t’i dorëzoj çelësat më të thellë, jo më parë. Përndryshe, ti nuk do të bësh tjetër gjë, veçse do t’i flakësh tutje çelësat; nuk do të jesh në gjëndje t’i vlerësosh. Nuk do të jesh në gjëndje as t’i kuptosh… që janë çelësa.
Kësisoj, pak e nga pak, të gjithë ata që janë nistuar në sannyas duhet të jenë gati për t’u hedhur në irracionale. Ekzistenca është tillë! Nuk u përgjigjet pyetjeve. Jeta është kështu. Nuk jep sqarime: është. Të gjitha pyetjet tona e të gjitha përgjigjet tona janë veç mashtrime. Edhe përgjigjet shkencore janë mashtrime, sepse në të vërtetë kurrë nuk u përgjigjen ndonjë gjëje. Kufizohen në shtyrjen e pyetjes një hap prapa. Vijojnë ta shtyjnë pyetjen përherë e më mbrapa, deri sa ti ndjehesh aq i lodhur sa resht së bëri pyetje.
Asnjë pyetjeje nuk është e mundur t’i jepet përgjigje nëpërmjet përgjigjes. Çdo pyetje e gjen zgjidhjen e vet përmes hedhjes ekzistenciale, por jo nëpërmjet intelektit. Nëse ti e pyet një shkencëtar se përse oksigjeni dhe hidrogjeni ndërthuren mes vete duke krijuar ujin, do të të thotë se ndodh kështu; është kështu. “Ne mund të themi vetëm këtë: ndodh”. Po përse ndodh? Askush nuk do ta pyesë shkencëtarin se përse oksigjeni dhe hidrogjeni krijojnë ujin dhe përse nuk mund ta krijojnë ujin heliumi e oksigjeni. Nuk ka përgjigje. Shkencëtari do të të thotë: “Mund të themi vetëm se si ndodh, jo se pse ndodh”.
Por me religjionin, ne gjithnjë mund të pyesim përse. As edhe shkenca, e cila pohon se është racionale, nuk mund të na thotë përse. Megjithatë, religjioni, i cili nuk pohon kurrë se është racional, pyet gjithmonë përse.
Ti më pyet: “Përse kjo mala, përse ky portret?” e unë do të them: “Përdore në këtë mënyrë, e do të ndodhë kjo”. Përgjigja ime është shkencore, për sa është e mundur. Nëse ti pyet përse, as edhe shkenca (që madje pohon se është racionale) nuk mund të përgjigjet. Religjioni nuk pohon kurrë se është racional. Pohon vetëm se është irracional.
Përdore mala-n në këtë mënyrë: medito mbi portretin. Atëherë portreti nuk do të jetë. Ndodh! Atëherë portreti i papranishëm shndërrohet në portë, e nëpërmjet kësaj porte ti mund të komunikosh me mua. Kjo është ajo që ndodh. Mbasi të kesh medituar, hiqe mala-n dhe ndjej. Mandej vëre sërish mala-n dhe ndjej, do ta vësh re ndryshimin. Pa mala-n ndjeheshe krejtësisht i pambrojtur, në duart e një fuqie që mund të jetë e dëmshme. Me mala-n, do të ndjehesh i mbrojtur. Do të jesh plot besim, më i qetë. Asgjë nuk mund të të turbullojë prej së jashtmi.
Kjo është ajo çfarë ndodh. Nëse eksperimenton, do arrish ta mësosh. Po përse ndodh? Nuk është e mundur të jepet përgjigje në mënyrë shkencore. Ndërsa nga një këndvështrim religjioz nuk ka ndonjë pyetje së cilës i duhet dhënë përgjigje, meqenëse religjioni nuk pohon kurrë.
Shumë rituale të religjionit bëhen të parëndësishme. Me kalimin e kohës, një ritual shumë domethënës mund të bëhet pa kuptim sepse dolloj çelësash humbasin dhe askush nuk di të thotë se përse ekziston rituali. Atëherë shndërrohet thjesht në një ritual të vdekur. Nuk mund të bësh asgjë. Mund ta kryesh ritualin, por çelësi ka humbur. Përshembull, ti mund të vazhdosh ta mbash mala-n, por nëse nuk e di se portreti duhet të shërbejë për një komunikim të brendshëm, shndërrohet thjesht në një peshë të vdekur. Atëherë çelësi ka humbur. Mala mund të jetë me ty, por çelësi ka humbur. Një ditë do të të duhet ta flakësh tutje mala-n sepse është gjësend i kotë.
Mala është një mjet meditimi. Është një çelës. Meditimi i mbrëmjes, kur ti më vështron për dyzet minuta pa rrahur qerpikët, është çelësi; e ai që di të kridhet thellë në meditimin e mbrëmjes, do të zbulojë portën e fshehtë që gjëndet në brendësi të medalionit. Por kjo do të ndodhë vetëm nëpërmjet përvojës. Unë vetëm mund të të ndihmoj duke të përudhur kah përvoja; po përsa kohë kjo s’do të të ndodhë, ti nuk do ta zbulosh. Mund të ndodhë. Është kaq e lehtë; nuk është asfare e vështirë. Përsa kohë unë jam gjallë, është e lehtë; po kur unë të mos jem i pranishëm, ka për të qenë shumë e vështirë.
Të gjitha statujat religjioze që kanë ekzistuar përmbi tokë, janë përdorur pikërisht si mjete. Por tashti janë pa kuptim. Buda shpalli se nuk duhej bërë statuja e tij, por prapëseprapë duhej bërë një punë e brendshme që ndodh nëpërmjet një statuje. Statuja në vetvete është e pakuptimtë; ajo që ka rëndësi është puna që mund të bëhet përmes saj. Ata që ndjekin Mahavirën, mund të komunikojnë akoma edhe sot me Mahavirën nëpërmjet statujës së tij: po dishepujt e Budës?
Ja sepse pema bodhi bëhet kaq e rëndësishme. Qe përdorur në vend të statujës së Budës. Për pesëqind vjet rresht pas Budës, nuk pati statuja. Nëpër tempujt budistë qe ruajtur veç një shëmbëlltyrë e pemës bodhi dhe dy gjurmë simbolike të këmbëve. Por kjo ishte e mjaftueshme! Pema që ekziston në Bodh Gaya është një vijim i pemës origjinale, dhe ata që e dinë çelësin mund të komunikojnë ende sot me Budën nëpërmjet pemës bodhi në Bodh Gaya. Nuk është pa domethënie fakti që murgjit e tërë botës vijnë në Bodh Gaya. Por ata duhet të njohin çelësin, përndryshe ardhja e tyre aty do të mbetet thjesht një ritual.
Ka çelësa… të posaçëm mantra të kënduar në mënyrë të posaçme, të shqiptuar në mënyrë të posaçme, të vënë në dukje në mënyrë të posaçme me një frekuencë apo një tjetër, në mënyrë që të krijohet një gjatësi vale e posaçme. Atëherë pema bodhi nuk është thjesht një pemë bodhi. Shndërrohet në një kalim; çel një portë. Atëherë, njëzet e pesë shekujt vdaren, humnera kohore davaritet. Ti e sheh veten ballë për ballë me Budën. Por çelësat janë prorë të humbur…
Kësisoj, mund të thuhet kjo: përdore medalionin e do mund të dish shumë. Gjithë çfarë kam thënë do jetë e mundur të duhet, e edhe më tepër. Edhe ajo që nuk kam thënë do mund të dihet.
Çfarë do të thotë të jesh një kërkues spiritual?
Kryesisht do të thotë dy gjëra: Njëra, që jeta, kështu siç njihet prej së jashtmi, nuk është e përmbushur; jeta, kështu siç njihet prej së jashtmi, nuk ka kuptim. Në çastin kur një individ bëhet i vetëdijshëm për faktin se e tërë kjo jetë është pa kuptim, do të thotë se kërkimi ka filluar. Kjo është pjesa negative, por nëse nuk është pjesa negative, nuk mund të pasojë pjesa pozitive.
Kryesisht, kërkim spiritual do të thotë një ndjenjë negative; ndjenja se jeta, kështu siç është, nuk ka domethënie. I tërë procesi përfundon me vdekjen: pluhur në pluhur. Nuk mbetet në duar asgjë vendimtare. Ti kalon me shumë dhimbje nëpërmjet jetës, me shumë vuajtje, dhe nuk pason kurrgjë si përfundim.
Kjo është ana negative e kërkimit shpirtëror. Është vetë jeta ajo që të ndihmon për këtë. Kjo pjesë – ky negativitet, ky zhgënjim, kjo angështi- është pjesa që i takon botës. Kur bëhesh përnjëmend i vetëdijshëm rreth mungesës së kuptimit së jetës, kështu siç ekziston, atëherë, zakonisht fillon kërkimi yt, meqenëse nuk mund të ndjehesh rehat në një botë që nuk ka kuptim. Me një jetë pa kuptim krijohet një humnerë mes teje e gjithçkaje që është jetë. Një humnerë e pakapërcyeshme rritet e zgjerohet. Ndjehesh i çankoruar. Atëherë fillon kërkimin e diçkaje kuptimplote, të lume. Kjo është pjesa e dytë, pjesa pozitive.
Kërkim spiritual do të thotë të lidhësh marrëveshje me realitetin e vërtetë, jo me një projektim onirik. Tërë jeta jonë është vetëm një projektim, projektim ynë onirik. Nuk është njohje e njëmendtë: është shkuarje pas asaj që dëshirojmë. Fjalën “dëshirë” mund ta marrësh si simbol të së ashtuquajturës jetë e jona. Jeta është një projektim i dëshiruar; ti nuk je duke kërkuar atë që është: ti je duke kërkuar atë që dëshiron. Ti vazhdon të dëshirosh, dhe jeta vazhdon të jetë zhgënjyese, sepse ajo është ajo që është. Nuk mund të jetë ajo që do të dëshiroje ti. Ti do të zhgënjehesh. Çështja nuk është se realiteti është kundër teje, por ti nuk je në harmoni me realitetin, përveçse nëpër ëndrrat tua. Ëndrrat tua do të pësojnë një zhgënjim shkatërrues. Përsa kohë që ti ëndërron, gjithçka shkon mirë; po kur një ëndërr realizohet, gjithçka shndërrohet në zhgënjim.
Kërkim shpirtëror do të thotë ta njohësh këtë pjesë negative: dëshira është shkaku rrënjësor i zhgënjimit. Të dëshirosh, do të thotë të krijosh një ferr vetiak. Dëshirimi është bota; të jesh tokësor do të thotë të dëshirosh e të vazhdosh të dëshirosh, pa u bërë kurrëndonjëherë i vetëdijshëm se çdo dëshirë nuk sjell gjë tjetër veçse zhgënjim. Kur bëhesh i vetëdijshëm për këtë, atëherë ti nuk dëshiron më. Ose, dëshira jote e vetme është të njohësh atë që është.
Tashti ti merr vendim: “Nuk do ta projektoj veten time; do ta njoh se ç’është. Nuk është se unë duhet të jem bërë në këtë mënyrë, ose që realiteti duhet të jetë bërë në një mënyrë tjetër, por vetëm kjo: çfarëdo që të jetë realiteti, unë dua ta njoh… të zhveshur siç është. Nuk do ta projektoj; nuk do të hyj në të. Dua ta takoj jetën ashtu siç është”.
Sigurisht, kërkim spiritual do të thotë ta takosh ekzistencën ashtu siç është, pa kurrfarë dëshire. Në çastin kur nuk ka kurrfarë dëshire, mekanizmi i projektimit nuk është i pranishëm dhe nuk funksionon. Atëherë ti do mund të shohësh atë që është. Me ta njohur, kjo “ajo që është” të jep gjithçka.
Dëshira premton gjithmonë dhe nuk të jep kurrë. Dëshira premton përherë lumní, dalldi, por në fund kjo nuk mbërrin kurrë, dhe çdo dëshirë shndërrohet vetëm në një dëshirë tjetër. Çdo dëshirë mjaftohet duke krijuar në vend të saj dëshira të tjera edhe më të mëdha e që, natyrisht, në fund janë edhe më zhgënjyese.
Një mendje që nuk dëshiron është mëndje e përkushtuar në kërkimin shpirtëror. Kërkues shpirtëror quhet ai që është plotësisht i vetëdijshëm për absurditetin e dëshirës, dhe ndjehet i gatshëm për të njohur atë që është. Për një individ që ndjehet i gatshëm për të njohur atë që është, realiteti është gjithnjë pas qoshes, fill mbas qoshes. Por ti nuk je kurrë. Ti je në dëshirat tuaja, në të ardhme. Realiteti është gjithmonë në të pranishme – këtu e tani – ndërsa ti nuk je kurrë në të tashme. Ti je përherë në të ardhme: në dëshirat tua, në ëndrrat tua.
Në ëndrrat tua, në dëshirat tua, ti flë. Ndërsa realiteti është këtu e tani. Kur ky gjumë prishet, ëndrra prishet dhe ti zgjohesh në realitetin që është këtu e tani, në të tashme… atëherë ti rilindesh. Arrin në ekstazë, në përmbushje, në gjithçka që është dëshiruar përherë por nuk është arritur kurrë.
Kërkimi spiritual është të qenët këtu e tashti. Ti mund të jesh këtu e tashti, vetëm nëse mendja që dëshiron nuk është e pranishme. Përndryshe, mendja që dëshiron do të shkaktojë luhatje, si një pendul. Mendja shkon drejt kujtimeve të së shkuarës apo drejt dëshirave e ëndrrave të së ardhmes, por nuk është kurrë këtu e tani. Domethënia e ‘këtu e tani’ i shpëton gjithëherë. Kalon nga njëri ekstrem në tjetrin, në të shkuar e në të ardhme… dhe ty të rrëshqet realiteti që gjëndet në mes.
Realiteti është këtu e tani. Kurrë nuk është e shkuara e kurrë nuk është e ardhmja. Ka gjithnjë të tashme. E tashmja është i vetmi çast, e tashmja është e vetmja kohë; nuk kalon kurrë. E tashmja është e përjetshme. Është prorë këtu, por ne nuk jemi këtu. Të jesh një kërkues spiritual, do të thotë të jesh këtu. Mund ta quash meditim, mund ta quash yoga, mund ta quash lutje, por çfarëdo emri që t’i japësh, nuk bën kurrfarë dallimi. Mendja nuk duhet të ekzistojë. Dhe mendja ekziston vetëm kur ekziston e shkuara dhe e ardhmja; përndryshe nuk ka mendje.
Dje isha duke folur me dikë. Po i thoja që një individ nuk mund të mendojë në të tashme. Në çastin kur ti mendon, bëhet e shkuar. Kështu, mendja nuk mund të ekzistojë në të shkuarën. Ekziston veç në kujtimet e së shkuarës e në projeksionet e së ardhmes. Nuk bie kurrë në kontakt me të tashmen. Nuk mundet; është e pamundur. Kësisoj, nëse nuk ka mendime, mendja nuk është.
Kjo mungesë e mendjes quhet meditim. Atëherë ti je këtu e tani. Atëherë ti shpërthen në realitet, dhe realiteti shpërthen brënda teje.
Kërkimi spiritual nuk është të arrish moksha-n, shpëtimin. Edhe kjo është një dëshirë, madje edhe më lakmiqare se dëshira për dinjitet, pushtet e pasuri. Dëshira për moksha-n është edhe më lakmiqare, sepse ajo shkon gjer dhe përtej vdekjes.
Kërkimi spiritual nuk është kërkuarja e Zotit, sepse edhe kjo është lakmi. Nëse ti kërkon Zotin, mendja jote është lakmiqare. Sepse, dihet, ti po e kërkon Zotin për diçka. Duke qenë i thellë dhe i panjohur për ty, duke qenë edhe ti i pavetëdijshëm, e kërkon Zotin për diçka. Me këtë nuk kam qëllim të them se kur kërkimi spiritual arrin të përmbushet, nuk ka një Zot. Nuk po them se kur meditimi ndodh e mendja nuk është, moksha nuk ekziston. Moksha është e pranishme: ti je i çliruar. Por nuk është dëshirë. Është pasojë e njohjes së realitetit ashtu siç është. Zoti është, por jo ngaqë ti e dëshiron. Ai është realiteti, prandaj kur ti njeh realitetin, njeh hyjnoren. Realiteti është hyjnor.
Kërkimi spiritual nuk është kërkuarja e Zotit, moksha apo lumní, sepse sa herë që ekziston një dëshirë, ti projekton sërish në të ardhmen. Kërkimi spiritual është të jesh i zhgënjyer nga e ardhmja e të mbetesh në të tashmen; të jesh në të tashmen, të jesh i gatshëm për të përballuar çfarëdo që të ndodhë, këtu e tani. Hyjnorja shpërthen, liria vjen, por objektivat e tu nuk janë këto. Janë rrjedhojat-hije të sendërtimit të reales.
Më parë ji i vetëdijshëm për tërë procesin e jetës e të zhgënjimeve të saj. Nuk duhet të ketë as edhe një iluzion të vetëm; përndryshe, ti do të jesh i pranguar pas saj. Zbrit thellë në çdo përvojë të jetës: mos u nënshtro ndaj saj. Njihe me aq thellësi, sa të mund të njohësh zhgënjimin. Mos u nënshtro; mos hiq dorë. Vetëm atëherë kjo pjesë negative do mund të përmbushet, e ti mund të hidhesh në ‘këtu e tani’.
Nëse je bërë i vetëdijshëm se e ardhmja është shkaku rrënjësor i të gjitha absurditeteve të sajuara nga mendja njerëzore, atëherë ti ke hedhur hapin themelor. Ke udhëtuar. Tashti mund të jesh i gatshëm për t’u vetëdijësuar rreth asaj që është. Në pjesën e parë, në pjesën negative, jeta të ofron ndihmë të madhe. Prandaj, zhytu thellë në çdo përvojë, në çdo dëshirë, dhe njihe tërësisht. Kurrë mos hiq dorë para kohe.
Kjo ndodh. Ti nuk je përnjëmend i zhgënjyer në lidhje me jetën, por bëhesh lakmiqar ndaj premtimeve religjioze. Nuk e ke ditur kurrë se jeta është hyjnore, por ke lejuar të joshesh nga parajsat religjioze. Atëherë gjithçka do të jetë e vështirë. Duke qenë se nuk e ke përmbushur pjesën e parë, pjesa e dytë do të jetë shumë e vështirë.
Fillimisht përmbushe pjesën e parë, dhe e dyta do të jetë e lehtë. Pjesa e dytë është e vështirë vetëm nëse e para nuk është kryer plotësisht. Atëherë ti pyet se si të meditosh, atëherë thua se mendja vazhdon të funksionojë, atëherë thua se procesi i të menduarit vijon. Mendimnet nuk mund të ndalen… si mund të ndalen? Nëse dëshira është ende e pranishme, ajo do të vijojë të krijojë mendime. Pjesa e parë nuk është përmbushur.
Kërkues spiritual i pjekur është ai që është kredhur në jetë pa kurrfarë frike, dhe ia njeh asaj çdo qoshe e çdo skutë. Ai njeh aq shumë gjëra, sa asgjë nuk i mbetet e panjohur. Atëherë meditimi është i lehtë, sepse nuk është askush që të mund t’i krijojë mendime, nuk është askush që i krijon dëshira. Thjesht duke thërritur “Hoo!” ti mund të lëvizësh në të tashme. Çfarëdolloj mjeti sado i thjeshtë, do të të ndalojë. Bastuni i mjeshtrave Zen është përkundruall teje; bastuni i tyre është ngritur, e ti je në të tashme. Edhe ky mjet i thjeshtë mund të të ndihmojë, nëse pjesa e parë është përmbushur.
Një ditë mjeshtri Zen, Rinzai, ishte duke folur në një tempull. Kishte filluar një predikim, por dikush po e shqetësonte. Rinzai ndërpreu predikimin dhe pyeti: “Çfarë po ndodh?”.
Njeriu u çua në këmbë dhe pyeti: “Ç’është shpirti?”. Rinzai mori në dorë bastunin dhe u kërkoi njerëzve që t’i hapnin udhën. Njeriu nisi të dridhej. Nuk e priste që përgjigja të ishte kjo.
Rinzai iu afrua atij, ia mbërtheu qafën me duar dhe nisi ta shtrëngonte fort. Vazhdoi ta shtrëngonte e ta pyeste njeriun: “Kush je? Mbylli sytë!”. Njeriu mbylli sytë. Rinzai vijoi ta pyeste: “Kush je?”.
Njeriu hapi sytë, qeshi dhe u përkul para Rinzait. Tha: “Iu përgjigje përnjëmend pyetjes: «Ç’është shpirti?»”.
Një mënyrë kaq e thjeshtë! Por, ai njeri ishte gati. Dikush e pyeti Rinzain: “A do të veproje njëlloj me këdo që do të ta drejtonte këtë pyetje?”.
Rinzai tha: “Ai njeri ishte gati. Nuk foli thjesht për të më bërë një pyetje. Ishte gati. Pjesa e parë qe përmbushur. Ai më pyeti përnjëmend; për të ajo pyetje ishte çështje jete ose vdekjeje. Ai pyeti «Ç’është shpirti?». Pjesa e parë qe përmbushur, ishte plotësisht i zhgënjyer nga jeta. Pyeti «Ç’është shpirti?» ngaqë kjo jetë i qe shpërfaqur si një vdekje. Tashti është duke pyetur se ç’është jeta. Asnjë përgjigje nga ana ime nuk do të kishte kuptim. Unë thjesht e ndihmova që të ndalej në të tashmen”.
Natyrisht, kur dikush të shtrëngon zverkun, kur është duke të këndirrur, ti nuk mund të jesh dot në të ardhmen. Do të jesh doemos këtu e tani. Nëse nuk je në atë çast, je në rrezik.
Nëse mund t’i thuash një njeriu: “Zhytu në thellësi dhe zbulo kush je”, njeriu mund të transformohet. Mund të hyjë në samadhi. Nëse mund të jesh krejtësisht i ndalur, nëse mund të jesh plotësisht në çast… nëse mund të jesh në të ardhme qoftë dhe për një hop, ti ke njohur realitetin, e ke takuar, e nuk mund ta humbasësh kurrë më.
Ndjenja spirituale është të njohësh atë që është. Çfarë është tërë kjo? Kjo!… është ajo që po ndodh pikërisht tani. Ç’është tërë kjo? Ndal: kridhu në thellësi. Lëre të vijë drejt teje, e çelu ndaj saj.
Atëherë ndodh një takim. Ky takim është kërkimi; ky takim është tërë kërkimi. Kjo është ajo që e kemi quajtur yoga. “Yoga” do të thotë “Takim”. Vetë fjala “yoga” do të thotë “takim”; ribashkim, bërje sërish një gjë e vetme.
Të ashtuquajturit kërkues spiritualë nuk kërkojnë aspak spiritualitetin. Ata kufizohen në projektimin e dëshirave të tyre në një përmasë tjetër. Por asnjë dëshirë nuk mund të projektohet në përmasën shpirtërore, sepse përmasa shpirtërore është e hapur vetëm ndaj atyre që nuk dëshirojnë. Ata që dëshirojnë, vijojnë veçse të krijojnë iluzione të reja, ëndrra të reja.
Pikësëpari, kije të qartë se dëshira vijon në pafundësi, pa mundur të mbërrijë asgjë. Mandej ndalu, dhe kupto se ç’është dëshira. Gjithçka është e hapur: vetëm dëshirat tona na ndryjnë. E tërë ekzistenca është e hapur, të gjitha portat janë të hapura, por ne rendim me shpejtësi të atillë, sa nuk mund të shohim. E sa më shumë që zhgënjehemi, aq më shumë e shtojmë shpejtësinë.
Mendja thotë se ti nuk po rend me shpejtësinë e duhur. Kjo është arsyeja që nuk mbërrin. Mendja nuk ta bën kurrë të ditur se, sado që të rendësh nuk mbërrin. Si mund ta thotë këtë? Është e palogjikshme. Mendja të thotë se ti s’mbërrin vetëm se nuk rend aq sa duhet. Prandaj rend më shpejt! Dhe ata që rendin më shpejt thonë të njëjtën gjë: “Rend më shpejt. Ata që rendin edhe më shpejt mbërrijnë”.
Por askush nuk mbërrin; gjithnjë është dikush para teje ose dikush mbrapa teje. Ti ia ke kaluar dikujt, por kudo që të ndodhesh, prapëseprapë është gjithnjë dikush që gjëndet para teje. Përse? Sepse dëshira rend brënda rrethit. Ne rendim në rreth, kësisoj, nëse ti rend shumë shpejt, personi që ishte pas teje mund të gjëndet para teje. Meqenëse rendim në rreth, do të jetë përherë dikush para, e atëherë të krijohet përshtypja se nuk je duke rendur me shpejtësinë e duhur… se dikush tjetër po vjen, e se ti je duke humbur.
Në Indi kemi zbuluar shumë të vërteta. Ne e quajmë këtë botë sansar. Sansar do të thotë “rrotë”. Jo vetëm je duke rendur ti, por është duke rendur edhe rrota. Nuk është një rreth i palëvizshëm; edhe nëse ti qëndron pa lëvizur, rrota do të vijojë të rrotullohet. Kësisoj, nuk është se një individ thjesht duhet të mos rendë: duhet të zbresë nga rrota.
Kjo zbritje nga rrota është sannyas. Nuk mjafton të ndalosh. Duhet të zbresësh krejtësisht nga rrota sepse, edhe nëse nuk rend ti, rrota vijon të sillet. Është një rrotë aq stërmadhe, e paisur me aq fuqi, sa ti do të vazhdosh të sillesh edhe pse ke ndalur. Sannyas do të thotë të zbresësh… jo thjesht të reshtësh së vrapuari, por të zbresësh. Të mos jesh më në rrotë. Të dalësh krejtësisht prej saj; të jesh dëshmitar. Vetëm atëherë do mund ta dish nga se përbëhet kjo rrotë, dhe pse vallë vijon të rrotullohet edhe kur ti ke reshtur së vrapuari.
Rrota është krijuar nga dëshirat e pafundme… nga të gjitha dëshirat që kanë ekzistuar, nga të gjitha dëshirat që ekzistojnë ende sot; nga të gjitha dëshirat e të gjithë personave, e të gjitha qenieve që kanë ekzistuar ndonjëherë. Ti do të vdesësh, por dëshirat e tua kanë krijuar valë që do të vazhdojnë të jenë. Ti nuk do të jesh këtu, por dëshirat e tua kanë krijuar rrudha në një sferë të re.
Ndodh saktësisht si me fjalët që kam thënë gjer më tash. Ti mund të mos jesh më këtu, por këto fjalë, këta tinguj, do të vijojnë të vringëllojnë në pafundësi. Çfarëdo gjëje që ti ke dëshiruar, qoftë e sendërtuar apo jo, nuk ka ndonjë ndryshim. Në çastin kur dëshira ka hyrë në mendjen tënde, në zemrën tënde, ti ke krijuar tutëlime, valë. E do të vazhdojnë të jenë në pafundësi.
Kjo rrotë, ky sansar, konsiston në të gjitha dëshirat që kanë ekzistuar ndonjëherë, në të gjitha dëshirat që ekzistojnë. Kjo është një fuqi aq e madhe – e gjithë të gjallëve dhe e gjithë të vdekurve – sa ti nuk mund të qëndrosh pa lëvizur. Kjo fuqi do të të shtyjë; ti duhet të rendësh.
Është njëlloj si të jesh mes një turme. Kur i tërë rrëmeti i njerëzve nis të rendë, ti nuk mund të qëndrosh pa lëvizur. Të shtyjnë, je i detyruar të vraposh. Mund të shpëtosh vetëm nëse vrapon. Nëse nuk rend, përfshihesh nga lëvizja e përgjithshme dhe vdes. Në një rast të këtillë nuk është e domosdoshme energjia jote për të vrapuar. Edhe nëse ti nuk bën kurrfarë përpjekjeje për të vrapuar, është turma ajo që do të të marrë përpara.
Kjo është rrota, rrota e dëshirave. Duhet ta kesh parë shëmbëlltyrën tibetane të rrotës. E tërë rrota e dëshirave është simbolizuar në mënyrë të shkëlqyer.
Të zbresësh nga rrota është sannyas. Dil nga turma; zbrit. Ulu në një anë të rrugës; na thuaj lamtumirë. Vetëm atëherë e njeh fenomenin: e kupton se është një rrotë. Atëherë e zbulon se njerëzit rendin në një rreth; do të të dalë përpara shumë e shumë herë. Atëherë ti e di se është një rrotë.
Një Buda, një Mahavira mundën ta quajnë sansar këtë botë, meqenëse ata, kur zbritën, e kuptuan që ishte një rrotë. Nuk je duke rendur në vijë të drejtë. Është një rreth. Ti je duke përsëritur të njëjtat dëshira. Të njëjtat ditë, të njëjtat netë, të njëjtat zhgënjime vazhdojnë e do të vazhdojnë të vërtiten si një vorbull. I shtyrë nga shpina, i tërhequr përpara, edhe ti vazhdon. Sannyas do të thotë të hiqesh mënjanë, të zbresësh nga rrota.
Kjo është pjesa e dytë e sannyas-it. Sannyas-i ka dy pjesë. E para është njohja e zhgënjimit, njohja e ankthit. Dhe kjo është mrekullia: kur ti e di se bota është angështi e zhgënjim, nuk ndjehesh aspak i zhgënjyer. Zhgënjimi ndodh vetëm kur ti mendon se bota nuk është zhgënjyese. Angështia vjen sepse ti shpreson, edhe atëherë kur e di se nuk ka shpresë. Të shpresuarët është gjë absurde. Kur di këtë, atëherë nuk ndjehesh aspak i dëshpëruar. Atëherë nuk ka nevojë të ndjehesh kështu. Atëherë nuk ka asgjë për të cilën ndjehesh i dëshpëruar… nuk ka shpresë.
Ja sepse Budizmi nuk mund të kuptohej. Mendja perëndimore mundej veç ta interpretonte si pesimizëm. Ishte një gabim i natyrshëm. Budizmi nuk është pesimist; po për mendjen perëndimore dukej si pesimist, ngaqë thotë se bota është zhgënjyese, se bota është dukkha, palumturi. Kjo duket sikur të bën pesimist.
Por nuk është asfare kështu. Toka nuk ka njohur kurrë një person aq të ngazëllyer e aq të lumë sa Buda. Ose, thënë ndryshe, ka njohur shumë pak persona si Buda. Ai nuk ishte fare pesimist. Atëherë, cili është sekreti? Sekreti është që, nëse ti e di se bota është dukkha, mos prit gjë tjetër veçse dukkha. Pritshmëria krijon vetëm pesimizëm. Tani nuk ka pritshmëri; ti e di që realiteti është dukkha. Kësisoj nuk është e nevojshme të mbetesh në palumturi.
Kur di se jeta është e palumtur, nuk ndjehesh kurrë i palumtur. Do të qëndrosh jashtë. Prandaj një sannyasin nuk është individ i zhgënjyer. Një sannyasin është individ që ka njohur botën si diçka zhgënjyese. Nuk është i zhgënjyer; është i qetë. Nuk ka asgjë që mund ta zhgënjejë. Çdo gjë që ndodh… ai e di që ndodh kështu. Për të as vdekja nuk është diçka angështuese, sepse vdekja është një siguri.
Kur ti njeh natyrën e kësaj rrote vorbulluese – e kësaj bote, e kësaj të ashtuquajture jetë, e këtij rrethi vicioz përsëritës – atëherë bëhesh njeri i qetë dhe i lumë. Tani nuk pret asgjë, pra nuk ka më zhgënjim. Tani ti nuk shpreson, pra nuk ka më asnjë ndjenjë dëshpërimi. Je i qetë, i përmbajtur. Sa më shumë je në çastin e tanishëm, aq më i palëvizshëm je.
Pikërisht në një çast të tillë, këtu e tani, është gjithçka që duhet njohur dhe realizuar: moksha, Zot, realitet. Pikërisht në një çast të tillë! Prandaj, në njëfarë kuptimi, kërkimi spiritual nuk është kërkim i diçkaje; nuk ka një objekt. Është një kërkim për të njohur atë që është. Dhe vetëdija vjen kur ti je në çast. Të qenët në çast është porta sekrete. Ose, mund të thuhet, sekreti i zbuluar. Të qenët në çast është sekret i zbuluar!
Marrë nga: OSHO
Unë jam pragu
Udha e nistarisë
Përktheu: Shpëtim Kelmendi
