Antonio Stradivari, krijoi instrumentin që konsiderohen ende më i miri i bëra ndonjëherë. Stilet e reja të violinave dhe celulave që ai zhvilloi, ishin dhe mbeten të jashtëzakonshme, për cilësinë e tyre të shkëlqyeshme tonale dhe u bënë modeli bazë për të gjitha versionet moderne të instrumenteve. Aq e përbotshme ishte fama e këtij zejtari italian, e këtij pinjolli që pasio traditën qindvjeçare të familjes, sa për violinat e tij u stisën mite dhe legjenda, u fabrikuan teori dhe vijojnë të shqyrtohen karakteristikat e veçanta të instrumenteve që krijoi ai. Bota ende nuk e ka zbërthyer misterin që i mban të papërsëritshëm tingujt magjik të violinave të Stradivarit.
Familja e prodhuesve të violinës
Nuk ka të dhëna për datëlindjen e saktë të Antonio Stradivarit, por bazuar në dokumentacionin e epokës së tij, i cili shoqëroi nënshkrimin në disa prej instrumenteve që ai krijoi në periudhën e vonë në jetën e tij, supozohet se ai ka lindur më 1644. Gjithashtu dihet fare pak për vitet e tij të rinisë. Ai ndoshta ka lindur në Kremona, Itali, qyteti ku familja e tij ishte vendosur për pesë shekuj, dhe ai ishte djali i Alessandro Stradivari. Kremona ishte një qytet që njihej për prodhuesit e saj të violinës për afro njëqind vjet. Mjeshtri kryesor i saj gjatë jetës së hershme të Stradivarit ishte Niccolo Amati, i cili përfaqësonte gjeneratën e tretë të familjes së tij, që kontribuoi në zhvillimin e stilit tradicional të violinës popullore.
Deri në vitin 1666, Stradivari ishte duke prodhuar instrumente në mënyrë të pavarur, gjithashtu vazhdonte të punonte në dyqanin e mentorit të tij (një këshilltar dhe udhëzues), angazhim të cilin ai me siguri e bëri deri në vdekjen e Amati më 1684. Para vitit 1680, Stradivari krijoi një larmi instrumentesh me tela, duke përfshirë kitarat, harpa, lute dhe mandolina. Ai vazhdoi të ndiqte modelin themelor të Amatit për violinat, por gjatë kësaj kohe ai filloi të eksperimentonte me përmirësime në ton dhe dizajn.
Familja Stradivari u zhvendos në një shtëpi të re me adresë: Piazza San Domenico, Nr.2, diku rreth vitit 1680, dhe ndërtesa do të shërbente si shtëpia e prodhuesit të violinës. Këtu ai u pjek në artin e tij dhe krijoi veprat më të mëdha, veçanërisht violinat që vendosin standardin për përsosmëri në botën e muzikës. Në vitet 1680 ai vazhdoi të zhvillojë stilin e tij, duke u larguar nga dizajni i Amatit për të krijuar një violinë më solide të bërë nga materiale dhe përfundime të reja. Instrumentet që rezultuan gjatë kësaj kohe, krijuan një tingull më të fuqishëm se violinat e mëparshëm, dhe muzikantë nga jashtë Kremones filluan të kërkojnë instrumente nga punëtoria e tij, ndërsa fama u rrit. Pas vdekjes së Amatit më 1684, Stradivari u konsiderua prodhuesi më i madh i violinës në qytet.
Megjithë suksesin e konsiderueshëm të Stradivarit me modelet e tij, ai vazhdoi të kërkojë mënyra për të përmirësuar violinat. Kësisoj arriti të gjente një ton më të thellë, më të plotë, i cili ishte mjaft i dallueshëm nga tingujt e lehta të prodhuesve të tjerë të instrumenteve në Kremona.
Gruaja e Stradivarit vdiq në 1698, dhe ajo u nderua me një funeral madhështor. Në verën e vitit të ardhshëm, zejtari u martua me gruan e tij të dytë, Antonia-Maria Zambelli. Ai kishte pesë fëmijë të tjerë nga kjo martesë, por asnjëri prej tyre nuk hyri kurrë në biznesin e bërjes së instrumenteve.
Vitet nga 1700 deri në 1720 ishin më të suksesshmit në karrierën e Stradivarit, dhe epoka shpesh quhej “periudha e artë” e zejtarit. Gjatë kësaj kohe ai përsosi dizajnin e tij të violinës dhe krijoi instrumentet më të mira. Jo vetëm që dizajni i tij ishte revolucionar, por materialet që ai përdori gjithashtu ndihmuan për të krijuar efektet e tij unike. Ai zgjodhi dru të shkëlqyera, të tilla si panje, për violinat e tij dhe zhvilloi llakun me ngjyrë portokalli në kafe, që u bë markë tregtare e punës së Antonio Stradivarit. Punimet e tij nga kjo periudhë ishin aq madhështore sa që disa violina të krijuara në këtë kohë kanë zhvilluar identitete dhe reputacione individuale. Disa nga më të njohurit përfshijnë violinën e vitit 1704 “Betts”, e cila ndodhet aktualisht në Bibliotekën e Kongresit të Shteteve të Bashkuara; më 1715 u krijua violina “Alard”, i cili konsiderohet Strativarius më i mirë në ekzistencë; dhe “Mesia” i vitit 1716, një instrument që mjeshtri nuk e shiti kurrë dhe tani është në gjendjen më të mirë të ndonjë prej pjesëve të tij të mbijetuara.
Pas vitit 1720 Stradivari vazhdoi të prodhojë violina dhe instrumente të tjera me tela, por numri i sendeve u ul me vitet. Ndërsa puna e tij mbante një nivel të lartë cilësie, filloi të tregojë efektet e shikimit të dështuar dhe një dorë më pak të qëndrueshme. Stradivari vazhdoi të prodhonte instrumente më vete, deri në vdekjen e tij në moshën 93-vjeçare, më 18 dhjetor 1737.
Violinat e Stradivarit mbeten si disa nga instrumentet më të kërkuara në botë. Në maj të vitit 2000 një violinë Stradivari u shit në një ankand të New York City për 1.3 milion dollarë. Në shtator të po atij viti ekspertët u pushuan nga spekulimet, sepse një violinë e Stradivarit e paraqitur në ekspozitën e Muzeut Ashmoleon në Angli, rezultoi të ishte një falsifikim. Violina e punuar me dorë, 284-vjeçare e Antonio Stradivarit, konsiderohet më e vlefshmja në botë, dhe ajo kush afro 15 milion dollarë.
Huajtur https://www.notablebiographies.com
Përgatiti: Albert Vataj
