Një nga vizatimet më të famshme të Leonardo da Vinçit – Njeriu Vitruvian – është cilësuar si shembull i përpjekjeve për të bashkuar matematikën, artin dhe shkencën. “Njeriu Vitruvian” është skicë e hollësishme e trupit të njeriut, e vizatuar në qendër të një katrori dhe rrethi, me krahet dhe këmbët e shtrira. Krahët dhe këmbët prekin skajet e katrorit dhe rrethit duke treguar stërgjatje, si per të lënë të kuptohet se njeriu sfidon çdo ndrydhje dhe është i prirur te kapërcejë çdo kufi, sapo nje kufizim i vendoset. Me këtë vizatim, Leonardo merr në konsiderate thellësinë dhe madhësinë trupore, simetrinë dhe lidhjet gjeometrike, duke u bazuar në idete e Vitruviusit – studiues, artist, projektues, inxhinjer dhe arkitekt i lashtë romak.
“Proporcionet e trupit të njeriut, sipas Vitruvius”, apo thjesht L’Uomo Vitruviano ( Njeriu Vitruvian), është një nga vizatimet më të njohura të Leonardo Da Vinci. Ajo është një punë që daton në vitin 1490. Është e shoqëruar me shënime të bazuara në punën e arkitektit Vitruvius. Vizatimi i cili është realizuar në bojë e penë, në letër, përshkruan një njeri në dy pozita të mbivendosura me krahët e tij dhe këmbët larg dhe gdhendur në një rreth dhe katrore. Vizatimi dhe teksti janë të quajtur nganjëherë edhe si Canon me përmasa ose, më shpesh, proporcioneve të njeriut . Ajo është mbajtur në Gabinetto dei disegni e stampe e Gallerie dell’Accademia , në Venecia , Itali, në bazë të referencës 228.
Vizatimi është i bazuar në korrelacionet e përmasave ideale njerëzore me gjeometrinë, përshkruar nga arkitekti i lashtë romak Vitruvius në librin III, traktatet e tij të arkitekturës. Vitruvius përshkroi figurën njerëzore si burim kryesor i proporcion ndërmjet urdhrave klasike të arkitekturës.
Ky imazh tregon përzierje e matematikës dhe artit gjatë periudhës së Rilindjes dhe dëshmon gjithashtu kuptimin e thellë të Leonardos mbi proporcion. Përveç kësaj, kjo foto përfaqëson një gur themeli i përpjekjeve të Leonardo da Vinçit, që kanë të bëjnë njeriun dhe harmoninë e tij me natyrën.
Në Encyclopedia Britannica, dëshmohet se “Njeriu Vitruvian” i Leonardos, më shumë se sa një tregues i perfektes së ndërtimit anatomik është kozmografi e mikrokozmos. Ai besonte se përbërja e trupit të njeriut është në analogji me përbërjen e universit.
Sipas vrojtimit të Leonardos, e cila përftohet nga tekstet që shoqërojnë në shënimet shoqërues, ajo në vetvete është bërë si një studim i proporcioneve të trupit mashkullor, siç përshkruhet në Vitruvius .
“Leonardo Da Vinçi, si artist, si shpikës, si njeri prototip i Renesansës, mbetet burim i vazhdueshëm i magjepsjes për shkak të intelektit të tij të habitshëm dhe kureshtjes së pakufishme për botën e natyrshme, dhe për atë krijuar nga njeriu. Gjatë jetës së tij krijoi vepra të shumta të artit dhe mbajti shënime nëpër fletore voluminoze që flisnin për hollësitë e kërkimeve të tij artistike dhe intelektuale. Libri sjell një organizim nga gama e gjerë e interesave të tij në temat si, figura e njeriut, drita dhe hijet, perspektiva dhe perceptimi vizual, anatomia, botanika dhe peizazhet, gjeografia, shkencat fizike dhe astronomia, arkitektura, skulptura dhe shpikjet…”
“Vitruviusi, arkitekti, thotë se në punën e tij lidhur me arkitekturën, masat e trupit të njeriut janë të ndara nga Natyra si vijon, dhe kjo është se 4 gishta bëjnë 1 pëllëmbë, dhe 4 pëllëmbë bëjnë 1 këmbë, se 6 pëllëmbë bëjnë 1 kubit*; 4 kubitë përbëjnë lartësinë e një njeriu. Dhe 4 kubitë bëjnë një hap, dhe 24 pëllëmbë bëjnë një njeri; dhe këto masa ai i ka përdorur për ndërtesat e tij.
Nëse i hapni këmbët aq shumë sa të “ulet” (zvogëlohet) lartësia juaj për 1/14, dhe nëse i hapni krahët duke i ngritur derisa gishtat e mesëm ta “prekin” nivelin e majës së kokës, duhet të dini se qendra e gjymtyrëve të shpalosura do t’jetë kërthiza juaj, dhe hapësira mes këmbëve do t’jetë një trekëndësh barabrinjës.
Gjatësia e krahëve të shpalosur të njeriut është e barabartë me gjatësinë e tij.
Nga rrënjët e flokëve e deri në fund të mjekrës është një e dhjeta e lartësisë së njeriut;
Nga fundi i mjekrës deri në majë të kokës është pjesa e tetë e lartësisë së tij,
Nga maja e gjoksit deri në majë të kokës do t’jetë një e gjashta e një njeriu.
Nga maja e gjoksit deri tek rrënjët e flokëve do t’jetë pjesa e shtatë e njeriut të plotë.
Nga thimthat e gjoksit deri në majën e kokës do t’jetë pjesa e katërt e një njeriu. Gjerësia më e madhe e supeve të tij përmban në vete pjesën e katërt të njeriut.
Nga bërryli deri në majë të dorës do t’jetë pjesa e pestë e një njeriu; dhe nga bërryli deri në këndin e sqetullës do t’jetë pjesa e tetë e njeriut.
Dora e tërë do t’jetë një e dhjeta e njeriut; fillimi i organeve gjenitale shënon mesin e njeriut.
Këmba është pjesa e shtatë e njeriut.
Nga tabani i këmbës deri nën gju do t’jetë pjesa e katërt e njeriut.
Nga poshtë gjurit deri tek fillimi i organeve gjenitale do t’jetë pjesa e katërt e njeriut.
Distanca nga fundi i mjekrës deri tek hunda, dhe nga rrënjët e flokëve deri tek vetullat është, në çdo rast e njëjtë, dhe sikur dhe veshi, përbën një të tretën e fytyrës.
(“kubit” – masë antike për gjatësinë, rreth 44 cm (kubit i shkurtër) dhe kubit i gjatë 52 cm) S. Guraziu
Në kohët e sotme, skica e Njeriut Vitruvian është kaq e zakonshme saqë kur e ndeshim, ne priremi të mos e shohim as dy herë. Është një njeri brenda një rrethi dhe një katrori, dhe reagimi ynë ndaj saj sot, nuk i bën ndonjë nder skicës. Ideja se njeriu do të zinte vend brenda të dyja formave është një ide, që shkon pas në lashtësi, dhe ka më shumë kuptim sesa thjesht të qënurit një truk gjeometrik. Ishte menduar se rrethi ishte përfaqësimi ynë i hyjnores, ndërsa katrori ishte simboli ynë për laiken. Ideja se ato të dyja mund të kombinoheshin me njeriun në qendër, ishte që të kombinohej qiellorja dhe tokësorja dhe të kishim mundësi të tregonim se njeriu ishte bërë në imazhin e të dyjave. Ishte një ide e parashtruar së pari nga shkrimtari Vitruvius, nga i cili erdhi edhe emri i figurës.
Da Vinçi besohet se ka qenë i pari që e ka ilustruar idenë e lashtë, në një mënyrë që është anatomikisht korrekte. Ndërsa nuk ka dyshim se ai ka patur njohuri të pashembullta të anatomisë njerëzore, mendohet tani se ai nuk doli me këtë ide nga vetja, por “ia vodhi” njërit prej bashkëkohësve të tij. Ai e bëri njeriun të ndërfutet brenda të dyja formave, gjë e cila ishte, për një kohë të gjatë, shumë më tepër e ndërlikuar sesa mendojmë ne sot. Shkrimet origjinale të cilat specifikuan sesi imazhi do të dukej, gjithashtu kishin një seri udhëzimesh. Për shembull, kërthiza e njeriut duhej të ishte në qendër të imazhit. Njerëzit ishin përpjekur dhe kishin dështuar ta prodhonin imazhin siç përshkruhej, derisa Da Vinçi bëri që format gjeometike të nisnin nga qendra. Nuk ishte ideja e tij gjithësesi.
Kërkuesi i Rilindjes, Claudio Sgarbi ka zbuluar tani së fundmi një vizatim më të hershëm, nga një arkitekt i quajtur Giacomo Andrea da Ferrara, i cili siguron përgjigjen për gjëzën piktografike. Versioni i vizatimit i Giacomo Andreas është plot me korrigjime, sikur ai të ishte duke u ngatërruar me idenë, përpara se të godiste në shenjë përgjigjen e duhur. Ai dhe Da Vinçi e njihnin njëri-tjetrin, dhe ne dimë madje se ata drekonin bashkë rreth kohës që Da Vinçi vizatoi versionin e tij. Ne vetëm sa mund të hamendësojmë rreth asaj se kush ishte në të vërtetë Giacomo Andrea, dhe ai duket të ketë qenë një revolucionar. Në atë kohë francezët ishin duke pushtuar Milanon. Da Vinçi ishte në marrdhënie miqësore me ta, por Giacomo Andrea ishte, me sa duket, një nga luftëtarët guerilas kundër pushtuesve. Ai në fund u arrestua, u var, trupi i tij u copëtua, dhe në fund, u fshi krejt nga librat e historisë.
