Jeta e Jezusit u mbyll brenda një kohe shumë të shkurtër me një vdekje të përgjakur. Ai, vetëm pas dy vjet e gjysëm predikimi, qe dënuar për vdekje me mundimin e kryqëzimit në Jeruzalem, kryeqytet fetar i Judesë, nën prokurorin romak Ponc Pilatin. Ky fakt është krejtësisht i sigurtë. Për vdekjen e Jezusit nuk flasin vetëm katër Ungjijtë dhe shkrimet e tjera të Beslidhjes së Re, por edhe burime jo të krishtera. Flet për këtë historiani hebre Jozef Flavi (rreth 37-97 mb.K.) në veprën e tij Histori e Vjetër Judaike ( 18, 3, 3, nr. 64): " Megjithëse Pilati, sipas padisë së etërve tanë, e kishte dënuar me kryqëzim, ata që e kishin dashur që nga fillimi, vazhdonin ta donin përsëri". Për këtë flet historiani roman K. Taçiti në Annales-at e tija, shkruar rreth 113 mb. K. duke përmendur të krishterët për djegien e Romës që ngjau në kohërat e Neronit, ai shkruan: "Ai nga i cili rrjedh ky emër, Krishti, gjatë mbretërisë së Tiberit qe dënuar nga prokurori Ponc Pilati (procuratorem Pontium Pilatum supplicio affectus erat)" (Ann. XV, 44).
Nuk e dimë datën e sigurtë të vdekjes së Krishtit. Dimë vetëm që ajo ndodhi në pasdreken e një së premteje, Vigjilia e Pashkës. Por, në cilin vit e në cilën ditë? Nuk mund ta themi me saktësi. Përsa i përket vitit, meqë ka shumë të ngjarë që Jezusi të ketë filluar predikimin e tij në fillim të 28 dhe që misioni i tij kishte zgjatur pak më shumë se dy vjet, data më e saktë e vdekjes së tij është viti 30. Përsa i përket ditës, ungjilltarët nuk janë të një mendimi. Sinoptikët thonë se Jezusi festoi darkën pashkore të enjten mbrëma. Tani ligji hebraik për këtë darkë caktonte mbrëmjen e 14 Nisan. Prandaj, vdekja e Jezusit duhet të ketë ndodhur të nesërmen, dua të them në ora 3 të 15 Nisan. Përkundrazi, Ungjilli i Gjonit pohon se Jesusi qe kryqëzuar ditën në të cilën hebrejtë në mbrëmje, festonin darkën pashkore, pra me 14 Nisan. Prandaj, cilat nga këto dy data 14 ose 15 Nisan – duhet të preferohet? Shpjeguesit janë të pasigurtë sepse për njërën dhe tjetrën datë gjenden argumente në favor dhe argumente kundër. Më të shumtët mendojnë për 14 Nisan. Por meqë, në mes të 28 dhe 34 mb.K. dita 14 Nisan ka rënë të Premten vetëm 2 herë dhe saktësisht në vitin 30 (me 7 prill) dhe në vitin 33 (me 3 prill), dhe meqë viti 33 do të ishte tepër i vonë, sepse jeta publike e Jezusit që kishte filluar në vitin 28, duhej të kishte zgjatur tepër (5 vjet, në vend të 2 ose afërsisht 2 vjet e gjysëm), data më e saktë e vdekjes së Jezusit është 7 prilli i vitit 30.
Vdekja e Jezusit nuk ndodhi rastësisht ose për një sërë rrethanash të kundërta dhe të pafat. Ajo kishte qenë parashikuar dhe paralajmëruar nga Ai vetë. Ungjilli i Markut – që është më i hershmi dhe që sipas të gjitha gjasave duhet t'i jetë referuar ndonjë shkrimi tjetër përpara tij të vitit 37 mb.K., dua të them në vitet e para pas vdekjes së Jezusit, pohon që Jezusi për tri herë rresht ka lajmëruar vdekjen e tij nga autoritetet më të larta të popullit hebraik dhe të paganëve, si një ngjarje e dashur nga Zoti. Herën e parë Jezusi lajmëroi hapur mundimin e tij, vdekjen e tij dhe ngjalljen e tij, pasi që Pjetri në rrethinat e Çezaresë së Filipit në veri të Galilesë, kishte shpallur se ai ishte Mesia: "Dhe filloi t'u mësojë atyre se të Birit të Njeriut (Jezusit) i duhej të vuante, se do të ishte hedhur poshtë nga pleqtë, nga priftërinjtë, dhe nga skribët, se më pas do ta kishin vrarë, dhe pas tre ditësh do të ishte ngjallur" (Mk 8,31). Kundërshtarët që do ta kishin vrarë ishin anëtarët e Gjykatës së Jeruzalemit: "pleqtë" që përfaqësonin kryesinë e privilegjuar të Jeruzalemit, dhe që ishin ithtarë të prirjeve priftërore të Saduçejve "Kryepriftërinjtë" ose krerët e priftërinjve që ishin titullarë të përfaqësive më të larta priftërore, dhe që në Gjykatë përfaqësonin grupin në të cilin zgjidhej "kryeprifti", që do të kryesonte; ata, me prirje Saduçe, ishin fuqia politike që mbizotëronte në Jeruzalem. "Skribët" ishin mësuesit e ligjit dhe në Gjykatë përfaqësonin kryesisht partinë e farizejve.
Ky lajmërim i parë vdekjeje, që duhej të paraprihej nga "përjashtimi" nga ana e krerëve të popullit hebraik, qe pritur keq nga nxënësit e Jezusit, të cilët për Mesinë kishin të njëjtin kuptim si hebrejtë e tjerë të kohës së tyre: Mesia do të kishte qenë një personalitet i lavdishëm, që do të kishte liruar popullin hebraik nga zgjedha politike e romakëve, Izraelin do ta kishte bërë një popull të lirë, të madh, dhe të lumtur. Prandaj – tregon Marku – "Pjetri e mori (Jezusin) më vete dhe filloi ta qortojë. Por ai, duke u sjellur dhe duke shikuar nxënësit, e qortoi Pjetrin dhe i tha: "Larg nga unë shejtan! Sepse ti nuk mendon sipas Zotit, por sipas njerëzve" (Mk. 8, 32-33). Pjetri nuk do që Jezusi të vuajë dhe të vdesë dhe prandaj "e qorton", duke dashur ta largojë nga vuajtja. Por Jezusi e qorton me fjalët "larg nga unë", të qëndrojë në vend të tij duke e ndjekur Atë që shpreh mendimin dhe vullnetin e Hyut. Pjetri, në të vërtetë, në atë moment është një "djall", dua të them një kundërshtar, një armik, dhe një tundues i Jezusit sepse don ta shmangë nga rruga që Hyu i ka caktuar. Sepse Pjetri nuk mendon "sipas Zotit", por "sipas njerëzve", d.m.th. nuk përkrah çështjen e Zotit, por atë të njerëzve, arsyeja e të cilëve kundërshton vuajtjen e Mesisë, të cilën përkundrazi Hyu e don, sepse i Biri i Njeriut "duhet" "të vuajë shumë".
Lajmërimin e dytë të vdekjes së Vet, Jezusi e dha duke përshkuar Galilenë, kur tanimë nuk merrej me mësimin e popullit: "Mësonte nxënësit e tij dhe u thoshte atyre: I Biri i Njeriut edhe pak do të dorëzohet në duart e njerëzve, të cilët do ta vrasin; por pasi ta kenë vrarë, pas tre ditësh, Ai do ngjallet". Por ata nuk i kuptonin këto fjalë dhe kishin frikë t'i kërkonin shpjegime (Mk. 9, 31-32). Ky lajmërim i dytë bëhet në fillim të udhëtimit të Jezusit drejt Jeruzalemit, ku do të përfundojë jeta e Tij. Sepse Ai edhe pak do t'u dorëzohet atyre që kundërshtojnë Zotin, të cilët edhe do ta vrasin. Por nxënësit nuk e kuptojnë – ose më mirë nuk duan ta kuptojnë – dhe kanë frikë të kërkojnë shpjegime nga Jezusi, sepse druajnë se Ai i qorton, sikurse i kishte ndodhur Pjetrit në rrethet e Çezaresë. Lajmërimi i tretë i vdekjes së Jezusit ndodh kur Ai, ndërsa me disa nxënës dhe me një grup shtegtarësh po udhëtonte për "t'u ngjitur" në Jeruzalem: Jezusi udhëtonte përpara me vendosmëri, gati gati për të shpejtuar hapin nga përfundimi i fatit të tij të vdekjes, aq sa nxënësit e tij ishin të habitur dhe shtegtarët e tjerë i kishte kapur frika. Një shenj kohe Ai mori me vete të Dymbëdhjetët dhe filloi t'u thoshte atyre çfarë do t'i kishte ndodhur: "Ja, ne po ngjitemi në Jeruzalem dhe Biri i Njeriut do t'u dorëzohet kryepriftërinjve dhe skribëve: do ta dënojnë për vdekje, do ua dorëzojnë paganëve, do ta tallin, do ta pështyjnë, do ta rrahin dhe do ta vrasin, por pas tre ditësh Ai do të ngjallet" (Mk 10,35).
Lajmërimi i tretë i vdekjes së Jezusit në krahasim me dy të mëparshmet është shumë më i përcaktuar: Flet për vendin e vdekjes, Jeruzalemin, për "dorëzimin" e Jezusit kryetarëve të priftërinjve (nga ana e Judës?); dhe nga të tjerat: gjykimin me vdekje, dorëzimin pilatit, talljen e Jezusit, rrahjen – vrasjen – ngjalljen. Jezusi pra ka parashikuar dhe parafolur vdekjen e vet. Pa dyshim, Ai mund të mendonte që predikimi i tij dhe qëndrimi i tij përballë ligjit hebraik, në veçanti të mbajtjes së shtunës dhe ligjeve rituale përsa i përket ushqimeve, përbënin një rrezik për jetën e tij. Kështu Ai e dinte më së miri se pasi kishte shëruar në Sinagogën e Kafarnaos në ditën e shtune, një njeri që kishte dorën e tharë, "farizejtë" dolën menjëherë së bashku me herodjantë (nga Sinagoga) dhe mbajtën këshillë kundër tij për ta vrarë" (Mt 3,6). Megjithatë, duke arsyetuar në mënyrë njerëzore nuk mund të dilej në përfundim me siguri sa i shkonte përballë një vdekjeje të dhunshme. Përkundrazi Jezusi e ka këtë siguri dhe ia komunikon nxënësve të tij në mënyrë gjithnjë e më të hapur.
Jezusi jo vetëm që ka paralajmëruar vdekjen e tij dhe vuajtjet që do të kishte pësuar përpara saj, por edhe ngjalljen, por, përpara prespektivës së saj dhe prandaj falimentimit të misionit të tij nuk tërhiqet. Ai vazhdon udhëtimin e tij duke qenë plotësisht i vetëdishëm që po shkonte drejt vdekjes. Kështu përsëri nuk zmbrapset përpara rreziqeve që do të mund t'i dilnin vdekjeprurëse. Prandaj shohim se si ai i sulmon ballë për ballë dhe vazhdimisht, mënyrën me të cilën farizejtë dhe skribët shpjegojnë ligjin mozaik, duke ngjallur në ta në këtë mënyrë, një urrejtje vdekjeje ndaj personit të tij. Nuk e çan kokën për kurthën e rëndë që mund t'i ngrejë Herod Antipa, që më përpara ka dhënë urdhër të mbytet Gjon Pagëzori dhe që kujton se Jezusi është përsëri Gjon Pagëzori por i ringjallur: "Në atë kohë iu afruan disa farizej duke thënë: "Nisu dhe ik nga ky vend, sepse Herodi do të të vrasë". Ai i përgjigjet: "Shkoni e i thoni asaj dhelpre: Ja unë largoj djajtë dhe kryej shërime sot dhe nesër; dhe pas tri ditësh puna ime do të ketë përfunduar. Por është e domosdoshme që sot, nesër, dhe ditën që vjen unë të eci nëpër rrugën time, sepse nuk është e mundur që një profet të vdesë jashtë Jeruzalemit" (Lk. 13,51-53). Nga ky tekst nxirret që Herodi ka thurur një plan për të vrarë Jezusin. Por ky nuk e çan kokën: vazhdon të kryejë edhe për pak "sot, nesër dhe ditën e pasjtajme" – misionin e tij si predikatar udhëtues, dhe nuk do të jetë sigurisht frika e asaj dhelpre, Herodi, ta përmbajë ose ta bëjë të iki nga territori i tij. Ai e din që jeta e tij është drejt fundit; por din edhe që vdekja e tij – si ajo e të dërguarve nga Zoti, profetëve – nuk mund të ndodhë veçse në Jeruzalem, dhe se për këtë është quajtur "Qyteti që vret profetët" dhe se edhe për këtë mos pranim të të dërguarve të Zotit – i fundit i të cilëve është Jezusi – do të pësojë një fakt tragjik (Lk. 13, 34-35).
Porsa arrijnë në afërsi të Jeruzalemit, Jezusi kryen ca gjeste provokuese, që e vendosin kundër klasës së fuqishme që sundonte qytetin, e përbërë nga pleqtë, nga kryepriftërinjtë dhe nga skribët, të cilët edhe vendosin vdekjen e tij. Para së gjithash ai hyn në Jeruzalem si Mesi: Ai bën një mënyrë krejtësisht modeste, në shpinën e një gomari, për të treguar që ai nuk është Mesia politik, i ardhur për të restauruar mbretërinë e Jeruzalemit. Por populli që i paraprin dhe e ndjek me entuziazëm, thërret: "Bekuar mbretëria që vjen, e Atit tonë Davidit!" (Mt. 11,10). E lartëson si Mesi dhe kjo gjë nuk ka se si të mos irritojë dhe të mos preokupojë krerët e priftërinjve Saduçei, që kanë frikë për Fatin e Izraelit dhe për pushtetin e tyre. Është e sigurtë përpara një kryengritjeje popullore të provokuar nga një Mesi i rremë rromakët do të kishin ndërhyrë në mënyrë shumë të rregullt, duke bërë që të peshonte edhe më zgjedha e tyre e papërkulshme mbi hebrejtë.
E ç'më shumë se Jezusi pohon po, se Ai është Mesia, por duke korrigjuar opinionin e Skribëve që Mesia është "Biri i Davidit", dhe prandaj duke mos pranuar një mesianiçitet të një natyre politike – kombëtare: Ai, Jezusi, është më i madh se Biri i Davidit për natyrë e cilësi, jo në kuptimin që Ai nuk rrjedh nga Davidi, por në kuptimin që është "Zoti i vetë Davidit" që Hyu e bën të rrijë në të djathtën e tij (Mt. 12, 35-37). Në këtë mënyrë Jezusi nuk mohon prejardhjen e tij Davidike, por "pohon heshturazi që Mesia, meqë Davidi e quan Zot, duhet të jetë më shumë se Biri i Davidit, një bir i ndryshëm; Bir i Njeriut, që është Bir i Zotit". Kështu Jezusi i përgjigjet pyetjes që i bëjnë kryepriftërinjtë, pleqtë dhe skribët, pasi ai ka përzënë tregtarët nga tempulli: "Me ç'autoritet i bën ti këto gjëra?" (Mt. 11, 28).
Nga ana tjetër Jezusi, me shëmbëlltyrën e vreshtarëve vrasës, që mbysin djalin e zotërisë të dërguar për të marrë frytet e vreshtës, jo vetëm u heq maskën qëllimeve vrasëse të kundërshtarëve të tij në drejtim të tij, por u lajmëron atyre që Zoti do t'i ndëshkojë dhe do t'ua japë të tjerëve vreshtën e vet: dhe kështu sjell konfliktin me krerët e popullit hebraik në nivelin më të lartë e më dramatik, aq sa këto do të donin ta kapnin, por nuk e bëjnë vetëm sepse kanë frikën e popullit. Në këtë mënyrë Jezusi sfidon kundërshtarët e tij në mënyrë kaq të hapur që ata nuk mund të mendojnë ndryshe veçse ta vrasin (Mt. 12, 1-12).
Por pika më e lartë e provokimit të tij është dëbimi i tregtarëve nga Tempulli i Jeruzalemit: sepse bëhet fjalë për një veprim simbolik që dënon në mënyrë demostrative rendin e vjetër kultural, sepse mbron tempullin si vend lutjeje, vend i adhurimit të Zotit për të gjithë popujt. Në të vërtetë "nisma e Jezusit kundër tregtarëve, që ishin të autorizuar nga autoritetet judaike, dhe sigurisht për më tepër kërcënimi i fshehur kundër tempullit, e bëjnë të kuptueshëm reagimin e priftërinjëve dhe të skribëve. Ata kërkojnë ta bëjnë të padëmshëm, sepse e kanë frikë si atë si dhe veprime më të gjëra të përkrahësve të tij që do të mund të provokoheshin nga gjesti i tij". (Pesch, Ungjilli i Markut, 303).
Jezusi pra di që kjo sjellje e tij e çon tek vdekja, dhe megjithatë ec përpara plotësisht i vendosur. Përse? Në shikimin e parë të duket sikur ai don vetëm t'i sfidojë, gjen vetëm shije për të luftuar me ta deri në pikën që sa më tepër kjo rrezikon të bëhet vdekjeprurëse për të, aq më tepër e ndjen veten të tërhequr të luftojë për pastërtinë e besimit hebraik. Mund të shpjegohet kështu sepse Jezusin asgjë nuk e pengon në luftën e tij as kundërshtimin në rritjen e skribëve dhe farizejve që e ndjekin në vazhdimësi, të gatshëm për ta kapur në gabin që të mund ta akuzojnë, as zvogëlimi i favorit dhe i entuziazmit të turmave, që pak nga pak e braktisin sepse ai nuk e ka ndërmend të bëhet Mesia politik siç dëshirojnë ata, as braktisja e disa nxënësve të tij, as dyshimet e rënda që grumbullohen në të, në ambientet priftërore të Jeruzalemit. Këta të fundit shohin në të një rrezik për besimin hebraik, meqë Ai kundërshton institucionet kryesore – Ligjin, Tempullin dhe të Shtunën – dhe mbi të gjitha një rrezik për vetë qënien e Izraelit, sepse romakët, para një lëvizjeje revolucionare si ajo e Jezusit, do të ndërhynin rëndë duke e zhveshur kombin hebraik edhe nga ajo pak liri dhe autonomi që ai akoma gëzon të paktën në fushën fetare.
Dhe megjithatë në Jezusin nuk ekziston asnjë dëshirë për të luftuar e aq më pak për të sfiduar. Ai nuk është kundër askujt: as kundër skribëve, farizejve, dhe kryetarëve të priftërinjve, as kundër Ligjit dhe Tempullit, as kundër pushtuesve romakë të cilëve u njeh edhe të drejtën për të vjelur taksat (Mk. 12,17).
Misioni i tij është të predikojë ardhjen e mbretërisë së Hyut dhe kthimin e Izraelit, është ai për të përmbushur Ligjin hebraik; është ai për t'u treguar mëkatarëve, të varfërve dhe të vegjëlve dashurinë e Zotit dhe t'u predikojë të gjithë njerëzve thirrjen në shpëtim përmes fesë në të Dërguarin e tij – Jezusin – dhe përmes zbatimit të një besimi më të brendshëm, dhe prandaj jo formal dhe të preokupuar për shfaqjet e jashtme, por të vëmendshëm për të jetuar dashurinë e Hyut përmbi gjithçka dhe të afërmit "si për veten tonë". Në qoftë se ndonjëherë përdor fjalë të forta dhe therëse, e bën me vuajtje të brendshme dhe kur ndesh në kokëfortësi, hipokrizi, verbërim të vullnetshëm mos pranim të planifikuar të fjalës së tij, padinë që ai nuk është i dërguari i Zotit por një mashtrues dhe një i zaptuar nga shejtani. Prandaj lufta e egër që ai duhet të mbajë kundër kundërshtarëve të tij nuk është e kërkuar nga ai, por i imponohet nga shpirtligësia njerëzore. Jezusi është viktimë e urrejetjes së njerëzve dhe vdekja e tij s'është gjë tjetër veçse akti fundor i një beslidhjeje të forcave të së keqes.
Këtë gjëndje tragjike në të cilën gjendet i vendosur nga armiqtë e tij, Jezusi jo vetëm që nuk e përbuz dhe nuk i merr anën, por e pranon: por jo në mënyrë pasive por duke u ballafaquar me të në mënyrë aktive, me kurajo dhe pa ngurrim. Përse? Arsyeja e thellë e kësaj sjelljeje, që mund të duket e çuditshme është bindja e Jezusit që në jetën dhe në vdekjen e tij vertetohet një shestim i Hyut: dua të them, nëpërmjet ngjarjeve të tmerrshme për të cilat janë protagonistë përgjegjës dhe aktorë fajtorë njerëzit – të cilët, në lirinë e tyre njerëzore dhe nën shtytjen e epsheve të tyre, i shpifin, e urrejnë i thurin kurtha vdekjeje dhe më në fund e vrasin -, përmbushej vullnesa e Zotit përmbi të. Jo se Zoti don të keqen që armiqtë e tij e bëjnë në dëm të tij, sepse njerëzit nuk janë kukulla në duart e tij, por e ruajnë lirinë e tyre dhe prandaj janë përgjegjës për të keqen që kryejnë. Por ai përdor edhe të keqen e kryer lirisht nga njerëzit për të realizuar shpëtimin e tyre, sepse në planin e fshehtë të Zotit gjaku i të drejtit të pafaj, derdhur nga armiqtë e tij fajtorë, vlen për t'i shpëtuar ata. Dhe Jezuai është pikërisht i Drejti i pafaj që duke vuajtur dhe vdekur nga duart e të këqinjve, bëhet autori i shpëtimit të tyre.
Jezusi e lexon këtë fat të tijin, vuajtje dhe vdekje, në Shkrimin e Shenjtë, që shpreh vullnetin dhe planin e Zotit. Ai u thotë pas ngjalljes së tij nxënësve të tij të mbledhur në Çenakull: "Janë këto fjalët që unë ua thoja kur ende isha me ju: duhet që të plotësohen të gjitha gjërat e shkruara mbi mua në Ligjin e Moisiut, në profetët dhe në psalmet". Atëherë e hapi mendjen e tyre në kuptimin e Shkrimit të Shenjtë dhe tha: "Kështu është shkruar: Krishtit i duhet të vuajë dhe të ngjallet nga të vdekurit në të tretën ditë" (Lk. 24, 44-46). Në veçanti Jezusi e lexon fatin e tij në përfytyrimin në "Shërbëtorin e Jahvesë", mbi të cilin Hyu "bëri të bjerë (…) mbrapshtija e ne të gjithëve" e që "për arsye të mbrapshtisë së popullit tim qe rrahur për vdekje" (Is 33, 6-8).
Kështu Jezusi jo vetëm pranoi në mënyrë aktive fatin e tij, por i dha vdekjes së tij kuptimin e "shpërblimit" (Is 53, 10) për mëkatet e njerëzve. "Biri i njeriut – Ai u tha njëherë nxënësve të tij që diskutonin për vendet e para në mbretërinë e ardhshme mesjanike, duke i zhgënjyer shumë thellë – nuk ka ardhur për të qenë shërbyer, por për të shërbyer dhe për të dhënë jetën e tij në shpërblim për shumë (= për shumicën, për të gjithë)" (Mk. 10, 45). Por qe kryesisht një ditë para vdekjes së tij, në darkën e lamtumirës, që Jezusi i dha një domethënie shpëtimare vdekjes së tij të afërt, duke folur për gjakun e tij si për "gjakun e beslidhjes, të derdhur për shumë" (Mk. 14,24). Komenton R. Pesch (Ungjilli i Markut, 136) "Teksti ynë është një ndër dokumentet teologjikisht dhe kristologjikisht me domethënës të gojëdhënës sinoptike. Gjatë darkës pashkore, në të cilën përkujtohet çlirimi i Izraelit nga Egjipti dhe thirret shpëtimi i tij eskatologjik nga ana e Mesisë, Jezusi i mbetet besnik misionit të tij si mision shpëtimi deri në vdekje, duke i dhënë kuptimin vdekjes së tij si vdekje shpërblyese. Në vdekjen e tij Hyu i jep Izraelit shpërblimin edhe për fajin që ai nuk ka pranuar Birin e tij, Krishtin; ai i jep shpërblimin sola gratia në një shfaqje të fundit të dashurisë së tij, që arrin deri në vdekje. Shpërblimi i Mesisë ka një cilësi të re, cilësinë e gatishmërisë të paakuzuar Hyjnore për faljen, që Jezusi kishte shpallur lajmërimin e tij të mbretërisë së Zotit. Me vdekjen e Zotit Hyu vë në veprim një "beslidhje të re", që u jep mundësi lajmëtarëve të Jezusit të ftojnë të gjithë popujt të marrin pjesë në këtë bashkim".
Drama e vdekjes së Jezusit zhvillohet brenda një kohe mjaft të shkurtër. Tregimi që ne kemi – të katër Ungjijtë flasin gjatë për mundimin dhe vdekjen e Jezusit – është shumë i përcaktuar me një bollëk të jashtëzakonshëm veçanërisht mbi vendet dhe datat. "Në kundërshtim me pjesët e tjera të Ungjillit tregimi i Mundimit nuk është një lidhje episodesh të shkëputura, por një tregim i vazhdueshëm. Nga kjo studiuesit dalin në përfundim me arsye se këtu kemi të bëjmë me pjesën e gojëdhënës ungjillore që në kohë të lashta e fiksuar shumë mirë".
Përsa i përket historicitetit të tregimeve ungjillore që i përkasin mundimit dhe vdekjes së Jezusit, sigurisht duhet të njohim që janë të shtyrë nga dëshira – e një natyre apologjetike – për të treguar vertetimin e parafoljeve të Testamentit të Vjetër, por nuk mund të themi që kjo dëshirë ka përcaktuar tregimin e fakteve. Po të kishin dashur ungjilltarët të bëjnë një vepër apologjetike, nuk do të kishin sjellë britmën e Jezusit mbi kryq: "Zoti im, Zoti im, përse më ke braktisur?" (Mk. 15,14), as nuk do të kishin treguar që në mbrëmbjen përpara vdekjes së tij, në Kopshtin e Ullinjve, ai kishte ndjerë "frikë dhe ankth" (Mk. 14, 33) dhe i ishte lutur Atit që po të ishte e mundur të largonte nga ai "Kelkun" e vuajtjes dhe të vdekjes: "Dy fakte skandaloze" për atë që besonte që Jezusi ishte i Biri i Zotit.
Nga ana tjetër, po të kishin dashur të bënin një vepër edukimi, do të kishin sjellur me bollëk për bashkësinë e krishterë tregime të shumta në këtë drejtim ose në përshkrimin e vuajtjeve të Jezusit, duke vënë në dukje kurajon e tij në mbartjen e tyre. Përkundrazi ungjilltarët tregojnë fakte që e komprometojnë emrin e mirë të nxënësve të Jezusit, që në kohën e shkrimit të Ungjijve ishin të nderuar nga Kisha. Kështu ata flasin për tradhëtin e Judës, për mohimin e trefishtë të Pjetrit, për ikjen e turpshme të nxënësve që, megjithë premtimet për ta ndjekur gjer në vdekje, e braktisin në fatin e tij. Përsa i përket vuajtjeve të Jezusit ata janë shumë të përmbajtur, dhe e kufizojnë shumë kur thonë se Pilati dha urdhër "për rrahjen e Jezusit" (Mk. 15,35) dhe që ushtarët "e kryqëzuan" (Mk. 15, 24). Dhe kur mendojmë për grumbullin e vuajtjeve të tmerrshme që sillnin rrahja dhe kryqëzimi, nuk mund të mos njohim se ungjilltarët, me saktësinë e tyre dhe – ta themi hapur – me ftohtësinë e tyre, nuk kanë dashur ta edukojnë dhe ta përmallojnë lexuesin, por vetëm të tregojnë faktet historike të zhveshura nga çdo koment.
Duhet të pranojmë që në tregimet e mundimit të Jezusit, prirja për të nënvizuar me ngulm përgjegjësinë e çifutëve në vdekjen e Jezusit dhe për të zvogëluar sa më shumë të ishte e mundur atë të romakëve. Këtë prirje ne duhet ta kemi parasysh kryesisht në rindërtimin e ngjarjeve të mundimeve. Kjo nuk do të thotë se ne duhet të mbajmë jo historike faktet që tregojnë përgjegjësinë e hebrejve (natyrisht jo të gjithë hebrejve të kohës së Jezusit, e aq më pak hebrejve të sotëm, por të krerëve të popullit hebraik që morën pjesë në dënimin e Jezusit dhe ia dorëzuan pilatit, dhe të popullit të Jeruzalemit që kërkoi kryqëzimin e tij); don të thotë vetëm që disa fakte dhe disa fjalë, shumë të disfavorshme për hebrejtë duhen lexuar me zemër në dorë. Në fakt përgjegjësia e vdekjes së Jezusit qe si e hebrejve po ashtu edhe e romakëve: Gjykata hebraike ku qëndronin pleqtë, kryepriftërinjtë dhe skribët, e gjykoj Jezusin, e dënoi padrejtësisht për vdekje si blasfemues dhe ia dorëzoi pilatit si një kryengritës ndaj autoritetit romak. Pilati, megjithëse e kupton se Jezusi është i pafaj, nën presionin e popullit që kërkonte kryqëzimin e tij dhe për frikë se mos akuzohej tek perandori sepse kishte lënë të jetojë një rrebel ndaj autoritetit romak, pasi jep urdhër të rrihet Jezusi me qëllim që të zbusë egërsinë e popullit, ia dorëzon ushtarëve të tij që ta kryqëzojnë si "mbret të judejve", pastaj si një rrebel ndaj Romës duke dhënë urdhër të shkruhej mbi kryqin e tij: "Jezus Nazarenasi, mbret i Judejve" (Gjn. 19,19)
Mundimi i Jezusit fillon në Kopshtin e Ullinjve, ku Jezusi – pas darkës së lamtumirës, në të cilën kishte zbuluar tradhëtin e Judës, për të dhënë një shembull të dashurisë dhe të shërbimit vëllazëror, u kishte larë këmbët nxënësve të tij dhe u kishte urdhëruar atyre të festonin në kujtimin e tij ritin e darkës – shkoi, sikur e kishte zakon për t'u lutur ndërsa nxënësit e tij flinin. Këtu atë e kap një ankth për vdekje, përballë parashikimit të vdekjes, aq sa Ai e lut Atin – që me dashuri e quan Abba – t'ia largojë. Por duke bërë një përpjekje të fundit për t'iu përshtatur vullnetit të atit, thotë: "Por jo atë çfarë dua unë por atë çfarë do ti" (Mk. 14, 36). Ndërkaq arrin, i prirë nga Juda, tradhtari që kishte rënë në marrëveshje me kryepriftërinjtë për t'ia dorëzuar atyre Jezusin edhe në qoftë se do të kishte rrezik për një kryengritje të popullit një numër i madh ushtarësh dërguar nga gjykata: Me shenjën e paracaktuar – Juda do ta kishte puthur Jezusin – rojet e kapin. Pjetri atëherë, për të mbrojtur Jezusin, me një shpatë ia këput veshin e djathtë një farë Malko-je, shërbëtor i kryepriftit Karfa. Jezusi ankohet që kishin ardhur për ta kapur natën si një kusar por nuk bën kundërshtim.
Pas arrestimit, Jezusi dërgohet menjëherë përpara Anës që kishte kryesuar zyrën e Kryepriftit nga 6 deri me 15 p.K., dhe se prandaj nuk është më Kryeprifti në fuqi, por megjithatë gëzon një prestigj shumë të lartë në çeten e priftërinjve. Kryeprift në atë moment është dhëndrri i tij, Zef Kajfa dhe atij i takon të kryesojë në gjykatën të cilës i përket të gjykojë Jezusin. Prandaj pyetja që i bëhet Jezusit nga Ana, duke i kërkuar llogari për mësimin e tij dhe të nxënësve të tij, nuk ka karakter zyrtar. Sipas gjasave Ana do të mbledhë ndonjë rrëfim nga ana e Jezusit që do të mund t'i shërbejë në proçesin që do të kryhet pas pak përpara gjykatës që ishte duke u grumbulluar. Por Jezusi e zhgënjen, duke pohuar karakterin publik të aktivitetit të tij: Ai nuk ka asgjë të fshehtë për të zbuluar, sepse ka folur gjithmonë në publik. Ky dinjitet i kthjellët i Jezusit, në përgjigje i duket i parespekt dhe fyes një rojëje, e cila edhe i jep një shuplakë.
Pas pyetjes së kotë, Ana e dërgon Jezusin tek Kajfa, tek i cili është mbledhur gjykata, e përbërë nga të gjithë krerët e priftërinjve, të vjetrit dhe skribët (Mk. 14, 33). Sinedri, gjykatorja e lartë hebraike, është e përbërë nga 70 pjestarë, por ka të ngjarë që duke pasur parasysh orën e jashtëzakonshme, disa mungonin. Për vlefshmërinë e vendimeve ishte e domosdoshme që të ishin prezent të paktën 23. Fillon proçesi me thirrjen e dëshmitarëve kundër, që janë paditësit, sepse jurisprodenca hebraike nuk njihte një publik paditës. Por dëshmitarët shfaqën të pavlefshëm, sepse dëshmitë e tyre nuk janë të njëllojta, me përjashtim të dy prej tyre që e padisin Jezusin se ka dashur të shkatërrojë tempullin: padi sigurisht e rëndë, sepse ka një tingull mesjanik, por jo i tillë që të meritojë dënimin për vdekje që kanë ndër mend t'i japin Jezusit. Kështu Kajfa merr përsipër detyrën për ta pyetur ai vetë të pandehurin, për ta pyetur nëse ai e njeh mbështetjen e padive të tij, sepse në një rast të tillë mospranimi do ta kishte neutralizuar gjykatën dhe si rrjedhim do të kishte filluar gjygji kundër tij. Por Jezusi nuk përgjigjet, dhe në këtë mënyrë ia heq Sinedrit mundësinë për të nxjerrë diçka nga deponimi i dëshmitarëve. Në këtë pikë Kajfa e pyet Jezusin për ta zënë ngusht nëse Ai e mban veten Mesi. "Po unë jam!", përgjigjet Jezusi (Mk. 14,62). Ky pohim i tij kuptohet si fyerje e Zotit dhe prandaj ai deklarohet fajtor për vdekje, sepse ligji mozaik parashikonte për fyerjen e Zotit, vdekjen e vrasjes me gurë (Lv. 24,16). Vendimi bëhej menjëherë ekzekutiv, por Sinedri nuk i kishte më "Ius Gradei" (dua të them të drejtën për të ekzekutuar një vendim vdekjeje). Kjo i përkiste vetëm prokurorit romak. Kështu Sinedri vendos ta dërgojë Jezusin tek Pilati me një akt padie. Mbledhja përfundon në të gdhirë të ditës.
Ndërsa bëhet pyetja e Jezusit tek Ana dhe tek Sinedri, Pjetri, që gjendet në oborr të pallatit ku është i mbledhur Sinedri, duke u ngrohur me shërbëtorët, për tri herë rresht mohon se e njeh Jezusin dhe vetëm kur një gjel këndon për të dytën herë kujtohet se Jezusi i ka parafolur mohimin e tij, kujtohet për çfarë ka bërë dhe duke qarë me lot të hidhur, del nga pallati. Por në këtë kohë shërbëtorët e Kajfas e tallin Jezusin si profet të rremë. Në mëngjes Jezusi i dorëzohet Pilatit, me padinë – jo fetare, por politike – se është një kryengritës i popullit, kundër romakëve, se pengon të paguhen taksat perandorit, dhe se është Mesia mbret. Pilati e pyet Jezusin nëse ai është "Mbret i Judejve". Përgjigjet jezusi: "Ti po e thua", një mënyrë për të pohuar që ai është Mesia mbret, por edhe për të pohuar se është ashtu siç e kuptojnë kundërshtarët e tij, dua të them në kuptimin politik. Si do ta spjegojë më vonë Pilati, në bisedën sy për sy që ka me prokurorin, ai është mbret, por mbretëria e tij nuk është e kësaj bote, dhe mbretëria e tij i përket së vërtetës që ai ka ardhur për të dëshmuar në botë. Kështu Pilati e kupton se Jezusi nuk është rrebeli i rrezikshëm dhe që pretendon për fron sikurse kryetarët e Sinedrit duan ta bëjnë të besojë. Për të Jezusi është një ëndrrimtar i padëmshëm dhe i denjë për t'u mëshiruar, por jo fajtor për tradhti të tjera. Prandaj thotë: "Unë nuk gjej në të asnjë faj" (Gjn. 18, 38; Lk. 23, 4).
I bindur për pafajsinë e Jezusit, Pilati duhej ta kishte lëshuar; por nuk e bën dhe në këtë pikë fillon përgjegjësia e tij. Don ta lirojë Jezusin, por don ta bëjë në rrugë të tjera, të cilat njëra pas tjetrës i duken të pamundura, gjersa qoftë dhe me keqardhje, është i detyruar nga vetë pavendosmëria e tij për ta dënuar për vdekje. Dhe në të vërtetë, përpara e dërgon Jezusin për tek Herodi, duke shpresuar se ai do ta marrë mbi vete këtë proçes; por Herodi që asnjë herë nuk është interesuar kurrë seriozisht për Jezusin në profilin politik – fetar, por vetëm në faktet e çuditshme që atij i veshnin – dhe që tani shpreson të shohë ndonjë -, i zhgënjyer nga Jezusi, i cili as që i përgjigjet kërkesës së tij të kotë, ia dërgon përsëri mbrapsht të veshur për shpoti si mbret, duke dëshmuar në këtë mënyrë se ai e mban më shumë qesharak, sesa tragjik. Humbur përpjekja për të bërë që Herodi të zgjidhte këtë rast të ngatërruar, Pilati provon një rrugë tjetër; i kërkon popullit që asiston në proçes nëse don ta lirojë Jezusin. Por populli i shtyrë nga kryepriftërinjtë kërkon që të lirohet Baraba dhe të kryqëzohet Jezusi.
Më në fund Pilati përpiqet ta shpëtojë Jezusin nga kryqëzimi duke bërë që ta rrihnin, i sigurtë që populli tani më i egërsuar do të kënaqej për këtë ndëshkim të tmerrshëm. Rrahjes së përgjakshme, ushtarët i shtojnë edhe talljet duke i hedhur në supe një mantel mbretëror – një cohë të kuqe – dhe duke i vënë mbi kokë një kurorë ferrash, dhe në duar si skeptër një kallam. Në këtë karikaturë, Pilati ia paraqet Jezusin popullit – "Qe njeriu" (Gjn. 19, 5) -, duke pritur që ky pretendim mbretëror qesharak dhe, duke e parë se Jezusi ishte bërë si një zhele – rrahja rromake ishte të shumtën e rasteve vdekje prurëse ose linte shenja shumë të rënda po t'ia dilte kush që të mbijetonte nuk do të pretendonte më edhe kryqëzimin e tij. Por turma e popullit, edhe më e egërsuar kur e pa këtë, filloi të thërrasë përsëri: "Kryqëzoje, kryqëzoje!" (Gjn. 12,6). Pilati i zemëruar për këtë mossukses për të tretën herë rradhazi, u përgjigjet hebrejve se ai e gjykon Jezusin të pafaj dhe se, në qoftë se ata duan, të jenë ata që do ta marrin për ta kryqëzuar (gjë që nuk mund ta bëjnë), duke pasur në këtë mënyrë si qëllim të përsërisë mohimin e tij. Por dorëzohet kur ata i thonë se Jezusi duhet të vdesë sepse, duke u shpallur Biri i Zotit, ka thyer ligjin hebraik dhe duke u bërë mbret, ai është vendosur kundër autoritetit të Çezarit: në qoftë se Pilati nuk e dënon për vdekje, nuk është "mik i Çezarit", dhe si i tillë ata do ta padisin në Romë. Përpara kësaj prespektive, Pilati e dënon për vdekje Jezusin dhe ia dorëzon ushtarëve që ta kryqëzojnë.
Kryqëzimi bëhet pak jashtë Jeruzalemit, mbi një lartësirë të vogël të quajtur Golgota ose Vendi i Rrashtës; këtu Jezusi qe, i ndihmuar nga Simoni i Çerenes, ka mbartur mbi shpatullat e tija Patibulum, dua të them traun tërthor, kryqëzohet sipër me duar dhe pastaj ngrihet në traun vertikal në të cilin i gozhdojnë këmbët. Ai kryqëzohet mes dy keqbërësve të zakonshëm rreth orës 12 dhe agonia e tij zgjat rreth 3 orë. Vdes rreth orës 3 të pasdrekës, pasi ka falur armiqtë e tij, pasi ka shprehur ankthin e tij me fjalët e Psalmit (21, 22): "Hyu im, Hyu im, përse më ke braktisur?" dhe pasi ka theksuar besimin e tij në Zotin; "O Atë, në duart e tua dorëzoj shpirtin tim" (Is. 23, 46) Çenturioni romak që gjendet pranë kësaj skene thërret: "Me të vërtetë ky njeri ishte i drejtë" (Lk. 23,47).
Vdekja e Jezusit mbi kryq – një mundim i egër dhe i tmerrshëm aq sa Cireroni e quan crudelissimum teaterrimunque suplicium (In verrem II, 5, 64, 165) – është marramendëse. Është së pari, për faktin se Jezusi dënohet për vdekje si i pafaj, viktimë e urrejtjes dhe e djallëzisë së armiqve të tij Judeas, dhe e dobësisë me faj të prokurorit romak. Sigurisht nuk është hera e parë që një i pafaj dënohet me vdekje. Por ajo e Jezusit është pafajësia e një njeriu që në jetën e tij ka shpallur dashurinë atërore të Zotit për njerëzit, ka thënë që qëniet njerëzore janë vëllezër mes tyre dhe duhet ta duan njëri -tjetrin, t'i shërbejnë njëri – tjetrit dhe ta falin njëri – tjetrin; është pafajësia e një njeriu që në jetën e tij ka kryer punë të mrekullueshme për të mirën e të sëmurëve dhe të vuajturve në trup dhe në shpirt, ka çliruar njerëz skllevër të mëkatit dhe të së keqes, ka pasur një dashuri të veçantë për të varfërit, të vegjëlit dhe të përjashtuarit nga shoqëria njerëzore; është pafajësia e një njeriu që nuk ka bërë kurrë asnjë të keqe, dhe në qoftëse ka luftuar hipokrizinë, mendjen e keqe, abuzimet fetare, e ka bërë për dashuri, për shpëtimin e atyre që ishin të rrethuar nga e keqja dhe nuk e dinin. Prandaj gjëja që na çudit vdekjen e Jezusit nuk është fakti që është dënuar një i pafaj, por që ai i pafaj është Jezusi i Nazaretit, figura më e lartë dhe më e pastër që të ketë dalur nga njerëzimi. Përse një sulm kaq i egër kundër tij, si të ishte ai një gjaksor i rrezikshëm dhe i pashpirt?
Vdekja e Jezusit mbi kryq na çudit për fisnikërinë dhe dinjitetin e qëndrimit të tij gjatë mundimit të tij; përdorimin dhe ëmbëlsinë me të cilën ai mbart ndëshkimet ndër më të egrat, siç janë rrahja dhe tre orët e agonisë mbi kryq, sharjet dhe talljet e armiqve të tij, përqeshja e Herodit dhe e ushtarëve romakë, britma e tmerrshme e popullit që kërkon kryqëzimin; pastaj heshtja që ai i kundervë akuzave, shpifjeve dhe britmave që ngrihen kundër tij: dhe, më së fundi për faljen që ai, nga lartësia e kryqit, u jep armiqve të tij, duke kërkuar edhe t'i shfajësojë, "sepse nuk dinë çfarë bëjnë" (Lk. 23, 34). Mbetet i çuditur edhe vetë çenturioni romak, megjithëse i mësuar të shohë njerëz të kryqëzuar aq sa deklaron me gojën e tij që Jezusi është një "njeri i drejtë".
Prandaj ai që lexon tregimin e mundimit dhe të vdekjes së Jezusit, nuk mund të mos pyesë veten kush është ky Jezus që vuan – megjithëse i pafaj dhe shenjt – një martirizim aq i egër dhe aq poshtërues, sepse vdekja mbi kryq ishte rezervuar për skllevërit dhe kriminelët. Aq më tepër se Jezusi ka parafolur vdekjen e tij, e ka pranuar dhe e ka marrë si plotësim të misionit të tij, dua të them si të kërkuar nga Zoti për shpëtimin e mëkatarëve. Duhet të pyesim prandaj si mundi Jezusi të japë kuptimin e shëlbimit për mëkatet e të tjerëve vdekjes së tij në kryq. Me fjalë të tjera, çfarë misteri fshihet pas vdekjes së Jezusit? Ndoshta me vdekjen e tij aq të tmerrshme, Jezusi është i Pafaj që merr mbi vete dhe jep shëlbim për mëkatet e botës, për t'i çliruar njerëzit nga dënimi me vdekje që është pasoja e mëkatit?
