Vdiq tragjikisht nga një sëmundje e mbetur ende mister në moshën 32-vjeçare. Lëmin e veprimtarisë së tij krijuese e përbënin më shumë se 600 veprat vokale, shtatë simfoni, muzikë kishtare, opera, muzikë të rastit dhe pjesë për piano. Vlerësimi i muzikës së tij, ndërsa ishte i gjallë mbeti i kufizuar në një rreth relativisht të vogël të admiruesve në Vjenë. Interesi për punën që la si testament të jetës së tij të shkurtër por të vrullshme, është rritur ndjeshëm në dekadat e pas vdekjes. Felix Mendelssohn, Robert Schumann, Franz Liszt, Johannes Brahms dhe kompozitorë të tjerë të shekullit të 19-të e rizbuluan dhe e promovuan krijimet e tij muzikore. Sot, Schubert renditet ndër kompozitorët më të mëdhenj të fundit të epokës klasike dhe fillimit të romantikes.
Franz Peter Schubert (lindi më 31 janar 1797 – 19 nëntor 1828) ishte një kompozitor austriak. Ai shkroi rreth 600 melodi , nëntë simfoni duke përfshirë të famshmen "Simfoninë e papërfunduar" muzikë liturgjike, opera, muzikë të rastësishme dhe muzikë solo për piano.
Schubert ka lindur në një familje muzikore, dhe ka marrë trajnim formal muzikore në fëmijërinë e tij. Ndërsa Schubert kishte një rreth të ngushtë shokësh dhe bashkëpunëtorësh, të cilët admiruan punën e tij (në mesin e tyre të shquar këngëtari Michael Johan Vogl), vlerësimi muzikës gjatë jetës së tij ishte i kufizuar. Ai nuk ishte në gjendje për të siguruar punë adekuate të përhershme, dhe për shumicën e karrierës së tij ai u mbështet tek miqtë dhe familja. Ai bëri disa të holla prej veprave të publikuara, dhe herë pas here dha mësim privat muzikor.
Ai vdiq në moshën 32-vjeçare pas një sëmundjeje të shkurtër të pakonfirmuar. Interesi në punën Schubert u rrit në mënyrë dramatike në dekadat e pas vdekjes së tij. Kompozitorë si Franz Liszt, Robert Schumann dhe Felix Mendelssohn zbuluan, mbledhën, dhe botuan veprat e tij në shekullin e 19, ashtu si muzikologu Sir George Grove. Franz Schubert tani konsiderohet të jetë një nga kompozitorët më të mëdhenj. Schubert ka lindur në Himelfordgund (tani një pjesë e Alsergrund), Vjenë më 31 janar 1797. Babai i tij, Theodore Franz Schubert, bir i një fshatari moravian, ishte një pedagog i famullisë, nëna e tij, Elisabet Vietz, ishte e bija e një bravandreqës master Silesian, dhe kishte qenë edhe një shërbëtore për një familje vjeneze para martesës së saj.
Nga 14 fëmijë të Theodor Francit (një fëmijë i paligjshëm ka lindur në 1783), nëntë vdiqën në foshnjëri, pesë shpëtuan. Babai i tyre ishte një mësues i njohur, dhe shkollën e tij në Lihtental, në një pjesë e qarkut të Vjenës, u mirëprit.
Ai nuk ishte një muzikant me famë apo me trajnime formale, por ai i mësoi djalit te tij disa elemente të muzikës. Shtëpia në të cilën ishte lindur Schubert, sot rrugës Nusdorfer 54, në rrethin e 9 të Vjenës. Në moshën 5, Schubert filloi të marrë mësim të rregullt nga babai i tij dhe një vit më vonë u regjistrua në shkollën e babait të tij në Himelpfordgund. Mësimet formale te tij muzikore gjithashtu filluan në të njëjtën kohë. Babai i tij vazhdoi për t'i mësuar atij bazat e violinës, dhe Ignaz vëllai i tij i dha mësimet e pianos. Në moshën 7 vjeqare, Schubert filloi të marrë mësime nga Majkëll Holzer, organist në kishën lokale dhe mjeshtër kori. Mësimet Holzer duket se kanë konsistuar me biseda dhe shprehje të admirimit dhe djali fitoi njohje më tepër prej tij me shoqëruesin miqësor për nxënës që kanë marrë atë në një depo fqinje piano, ku ai kishte mundësi për të ushtruar mbi instrumentet më të mirë. Ai gjithashtu ka luajtur në telat e violës, me vëllezërit Ferdinand dhe Ignaz për violinë dhe babai i tij në violinqel.
Schubert shkroi shumë vepra për kuartet harqesh. Schubert më parë erdhi në vëmendjen e Antonio Salieri, atëherë autoriteti kryesor i Vjenës muzikore, në 1804, kur talenti i tij vokale ishte i njohur. Në tetor 1808, ai u bë një nxënës në Stadtkonvikt (seminar Imperial) nëpërmjet një bursë kori. Në Stadtkonvikt, Schubert u prezantua me një simfoni te Mozartit. Ekspozimin e tij në këto pjesë dhe kompozime të ndryshme të lehta, kombinuar me vizitat e tij të rastit në opera vendosën themelet për njohuri më të madhe të tij muzikore. Një frymëzim i rëndësishëm muzikor erdhi nga këngët e Johann Rudolf Zumsteeg, i cili ishte një kompozitor i rëndësishëm i kohës. Miqësia e Schubertit me Spaun filloi në Stadtkonvikt dhe qëndroi gjatë gjithë jetës së tij.
Ndërkohë, aftësitë gjeniale te tij filloi ti tregojë në kompozimet e tij. Schubert ishte lejuar herë pas here për të udhëhequr orkestra në Stadtkonvikt, dhe Salieri vendosi për ta stërvitur atë privatisht për kompozime dhe teori në këto vite. Kjo ishte fillesë e parë për atë orkestër amatore për të cilën, vite më vonë, shumë kompozime të tij ishin shkruar. Gjatë pjesës tjetër të qëndrimit të tij në Stadtkonvikt ai shkroi një pjesë të mirë të muzikës kamertale, këngë të ndryshme, disa pjesë të ndryshme për piano etj. Në fund të vitit 1813 ai u largua nga Stadtkonvikt, dhe u kthye në shtëpi për studime në Normalhaupshule për të trajnuar si një mësues. Në vitin 1814 ai hyri në shkollën e atit të tij si mësues i nxënësve ri. Për më shumë se dy vjet qëndroi në këtë punë të rëndë, të cilën ai e kreu me sukses.Ai vazhdoi të marrë mësime private në përbërje nga Salieri, i cili bëri më shumë për trajnime muzikore të Schubertit sesa ndonjë prej mësuesëve të tij të tjerë.
Në 1814 Schubert u takua me një soprano te re të quajtur Tereza Grob, vajza e një prodhuesi të mëndafshit . Disa nga këngët e tij Regina ishin të përbërë për zërin e saj, dhe ajo gjithashtu performoi në premierën Mesha e tij të parë në tetor 1814. Në 1994 muzikologjia Rita Steblin zbuloi peticionin e martesës së Schubert në kishën Lichtental. Ky dokument tregon se Schubert kishte qëllim të martohej me Grob, por ishte i penguar nga ligji më 1815. Në nëntor të vitit 1816, pas dështimit për të fituar një pozicion në Laibach, Schubert dërgoi një përmbledhje të këngëve Grobit, të cilat ishin mbajtur nga familja e saj në shekullin e 20-të.
Viti më pjellor i Schubertit ishte ndoshta në vitin 1815. Ai kompozoi mbi 20.000 masa muzikore, më shumë se gjysma e të cilave ishte për orkestër, përfshirë nëntë vepra të kishës, një simfoni, dhe rreth 140 melodi. Në atë vit ai u prezantua edhe për Anselmi Hüttenbrenner dhe Franz von Schober, të cilët i bëri miqtë e tij të përjetshëm. Një tjetër mik i tij, Johann Mayrhofer, u prezantua atij nga Spaun në 1814.
Ndryshime të rëndësishme kanë ndodhur më 1816. Schober, një student i familjes së mirë, ftoi Schubertin në një dhomë bashkë me të në shtëpinë e nënës së tij. Propozimi ishte veçanërisht i përshtatshëm, për Schubertin kishte bërë vetëm kërkesë të pasuksesshme për postin e dirigjent në Laibach, dhe ai kishte vendosur gjithashtu të mos rifillojë mësimdhënien në shkollën e atit të tij. Deri në fund të vitit ai u bë një mysafir i Schoberit. Për një kohë ai u përpoq të rrisë ekonominë e shtëpisë duke dhënë mësime te muzikës, por ata ishin braktisur shpejt, dhe ai iu kushtua kompozimeve. "Unë kompozoj çdo mëngjes, dhe kur një pjesë është bërë, filloj një tjetër". Gjatë këtij viti, ai u përqendrua në veprat orkestrale dhe korale, edhe pse ai gjithashtu vazhdoi të shkruaj melodi. Pjesa më e madhe e kësaj pune ishte e pabotuar, por dorëshkrimet dhe kopjet qarkulluonin midis miqve dhe admiruesve.
Në fillim të 1817, Schober njohu Schubertin me Johann Michael Vogl. Vogl, për të cilin Schubert vazhdoi të shkruaj një këngë shumë të madhe, u bë një nga ithtarët kryesorë vjenez të Schubertit në qarqet muzikore. Ai gjithashtu u takua me 
Jozef Hütenbrener i cili gjithashtu ka luajtur një rol në promovimin e muzikës së Schubertit. Këto dhe një rreth në rritje të miqve dhe muzikantë, u bë përgjegjës për nxitjen, mbledhjen dhe, pas vdekjes së tij, ruajtjen e punës së tij. Në fund të vitit 1817, i ati i Schubertit fitoi një pozicion të ri në një shkollë në Rossau (jo larg nga Lichtental). Schuberti iu bashkua me gjysmë zemre babait të vet dhe mori detyrat e mësimdhënies atje. Në fillim të vitit 1818 ai u refuzua për anëtarësim nënë bashkësinë e miqve të muzikës, diçka që mund ta çonte përpara karrierën e tij muzikore. Megjithatë, ai filloi të fitojë më shumë nga lajmet e shtypit, dhe nga performanca e parë publike e një vepre laike, e poashtu mori vlerësim nga shtypi në Vjenë dhe jashtë vendit.
Schubert kaloi verën e vitit 1818 si mësues i muzikës në familjen e Count Johan Karl Esterhazi në vilën e tyre në Zeliz, Hungari. Detyrat e tij janë relativisht të lehta (piano mësimdhënës dhe të të kënduarit për të dy vajzat, Mari dhe Karoline), dhe e paguanin relativisht mirë. Si rezultat, ai për fat të mirë vazhdoi të kompozoj gjatë kësaj kohe. Në kthimin e tij nga Zeliz, ai filloi të banojë me Mayrhofer (shoku i tij). Ai çoi në Zeliz një sërë kompozimesh duet për piano.
Schubert dhe katër shokët e tij u arrestuan nga policia austriake e fshehtë, të cilët ishin të dyshimtë të çdo lloji të tubimit studentore. Një nga miqtë e Schuberit, Johan Sen, ishte vënë në gjyq, i burgosur për më shumë se një vit. Të katër të tjerët, duke përfshirë Schubert, ishin "qortuar ashpër", për "fyerje kundër [zyrtarëve] me gjuhë fyese dhe përbuzurje". Përderisa Schuberti nuk pa përsëri Senin, ai ka vendosur disa nga poemat e tij, "Selige Welt" dhe "Schwanengesang", për muzikë. Incidenti mund të ketë luajtur një rol në rënien e tij me Mayrhofer, me të cilët ai jetonte në atë kohë.
Nga jeta e kompozitorit të shquar romantik të muzikës gjermane
**** Shuberti shumë herë parapëlqente muzikën e të tjerëve ndaj muzikës së tij. Dhe në qoftë se gjente diçka të bukur, nuk pushonte së lavdëruari.
Kur po dëgjonte të përsëritej muzika e tij, e ndërpreu interpretuesin dhe i tha:
– Mjaft me këtë muzikë se më mërziti. Le të dëgjojmë diçka nga muzikante të tjerë, për shembull diçka nga Mozarti.
Pasi dëgjoi një pjesë prej “Rrëmbimit nga Saraji” kërkoi të përsëritej dhe thirri i emocionuar:
– Kjo pjesë është shumë e bukur, shumë e bukur, unë do të rri këtu ta dëgjoj me orë të tëra pa u mërzitur fare.
**** Bethoveni që deri atëherë nuk kishte treguar ndonjë interesim për muzikantin e rinjë, ra i sëmurë rëndë në shtrat. Mjeku i tha se kishte nevojë të pushonte dhe për të kaluar kohën i dërgoi partiturat e Shubertit. Mjeshtri u habit shumë nga numri i madh i këngëve që ishin rreth pesëqind. Si njohu edhe muzikën e tyre mbeti më i habitur dhe thirri:
– Tek ai ka me të vërtetë një shkëndijë hyjnore.
Kur roamntiku Franz Schubert paralajmëronte vdekjen
**** Ludwig van Beethoven vdiq 26 mars 1827. Pasi u kthye nga funerali i Beethovenit, Schubert me disa shokë u futën në një pijetore anës rrugës. Romantiku i muzikës klasike ishte shumë i mallëngjyer dhe i trishtuar njëkohësisht për këtë humbje të madhe që bota e muzikës dhe arti kishe patur. Ppiu një gotë me verë në kujtim të mjeshtrit, duke thënë:
– Për atë që tani porsa e varrosëm!
Kur do të pinte gotën e dytë tha i dëshpëruar:
– Për atë që do ta ndjekë i pari!
Ishte rastësi apo një thirrje e vdekjes, nuk dihet por një vit më vonë, më 19 nëntor 1828, në moshën 31-vjeçare shuhet Franz Schubert, sot 187 vite më parë.
**** Edhe kur u bë i famshëm Franz Schubert kaloi jetë shumë të rëndë. Gjatë dimrit të fundit të jetës Shuberti vuajti shumë nga të ftohtit dhe uria. Me një mikun e tij muzikant ishte në kafene. Pasi pinë pijen e zakonshme hëngrën bukë veresie. Ata hëngrën mjaft dhe u habitën me njëri- tjetrin për oreksin e madh që kishin. Më në fund Shuberti tha:
– Po për mua shpjegohet, sepse kam qysh dje që nuk e kam vënë gjë në gojë.
Miku i tij pohoi se edhe ai ishte në të njëjtën gjendje.
**** Një shoku i Franz Schubertit e thirri një mëngjes për të bërë një shëtitje, por muzikanti i njohur po vonohej të dilte duke rrëmuar nëpër disa rafte për të gjetur një palë këpucë pa vrima.
– Më duket, – i tha me shaka shokut të tij, – se në Vjenë nuk prodhojnë këpucë pa vrima.
Në tetor të vitit 1808 Schubert u paraqit me të atin në Kapelën Perandorake, kur donte të hynte në shkollën e muzikës. Franzi i vogël, i veshur me rroba të bardha, doli midis kandidatëve, të cilët filluan të qeshin me të.
– Ai, – thanë ata, – sigurisht që do të jetë biri i një mullisi. Të gjithë kandidatët i thirrën me radhë. Në fund i erdhi radha edhe Shubertit të vogël.
– Ja edhe mullisi i vogël, – thirrën duke qeshur fëmijët e tjerë që konkuronin, – shikoni se tani do të shkrihemi.
Por të qeshurat nuk zgjatën. Sapo nisi të interpretonte Franz Schuberti i vogël, komisioni u shtang nga mjeshtëria dhe virtuoziteti i i tij. Ata votuan njëzëri për ta pranuar menjëherë në shkollë.
Franz Schuberti, një gjeni i pafat në dashuri
Dashuria e parë e Shubertit ishte e parakohshme dhe fatale, një zhgënim që do ta përndiqte duke ia lënduar pafund zemrën e tij deri në fundin e pamëshirshëm në moshën 31-vjeçare.
Ai ishte ende adoleshent kur dashuroi një vajzë, një farë Tereza Grop.
Ajo nuk ishte as shumë e bukur, madje kishte edhe fytyrën të vrarë nga lia. Por ajo ishte shumë e mirë si njeri, shumë e urtë, shumë e dashur dhe shumë e ëmbël. Muzikanti i madh do ta dashuronte marrëzisht atë për çfarë ajo ishte. Kur prindërit e saj i thanë të martohej me një tjetër, Schuberti i ri nuk kishte asokohe mjetet për t’u martuar dhe për të siguruar të ardhmen e gruas, ajo nuk kishte forca për të kundërshtuar. Ajo iku duke lënë tek romantiku gjerman një zemër të thyaer.
Franz Schuberti shumë vjet më vonë, i kapluar prej mallit dhe i zhgënjyer prej dashurive të pafat ai ishte shprehur- nuk munda ta kisha atë. Dhe nuk kam mundur kurrë në jetë të kem atë që kam dashur.
Ai u dashurua me një konteshë të bukur, të bijën e një fisniku mburravec austriak, por diferencat e gjendjes së tyre shoqërore e pengonte për t’u martuar me të.
– Përse nuk më ke kushtuar mua asgjë? – e pyeti një ditë kontesha.
– Po çfarë thua? – ia priti në mënyrë të papërmbajtur Schuberti. E gjithë ajo që bëj të përket ty dhe të është kushtuar vetëm ty.
