Nga Albert Vataj
Bota e mjekësisë moderne, ka të rezervuar një vend nderi në panteonin e famës për biologun austro-amerikan, Karl Landsteiner. Fal punës së tij vetëmohuese, ngulmit dhe pasionit, sot mjekësia, kirurgjia në veçanti, kanë në dorë çelësin magjik të gjakut, udhën nga gjendet shtegu i shpëtimit të jetëve përmes transfuzionit.
Ne të gjithë jemi të vetëdijshëm për grupin e gjakut që kemi, por fare pak prej nesh ka dijeni se kush është ai që do të laurohej me Nobel, për të mbetur në historinë e shkencës si babai i mjekësisë transfuzive, si urëlidhësja e shanseve të padhogaritshme të shpëtimit të jetëve që garantohej përmes transfuzionit të garantuar të gjakut.
Karl Landsteiner, u lind më 14 Qershor 1868 për tu shuar më 26 korrik 1943 kur ishte 74 vjeç. Ai një biolog dhe mjek austro-amerikan, i cili do të ngulitej në kujtesën e shkencës në vitin 1900 zbuloi grupet kryesore të gjakut, përcaktoi pikërisht cakun fillimor të identitetit të klasifikuar mjekësor. Rëndësia që ka ky zbulim që Karl Landsteiner e realizoi me Aleksandër S. Wiener, merr rëndësinë jetike që solli në mjekësinë moderne transfuzioni i gjakut, pa rrezikuar jetën e pacientit. Me Constantin Levaditi dhe Erwin Popper, Karl Landsteiner zbuloi virusin polio në 1909. Ai mori çmimin Aronson në vitin 1926. Në vitin 1930, ai mori Çmimin Nobel në Fiziologji ose Mjekësisë. Ai u nderua me Çmimin Lasker në vitin 1946 pas vdekjes, dhe është i njohur si babai i mjekësisë transfuzive.
Fillimin e një karrierë akademike
Babai Karl Landsteiner, Leopold (1818-1875), ishte një gazetar i njohur vjenez, editor dhe shefi i “Die Presse”, vdiq në moshën 56-vjeçare, kur Karl ishte vetëm 6 vjeç. Kjo çoi në një marrëdhënie të ngushtë mes tij dhe nënën Fanny (lindur Hess, 1837-1908). Pas diplomimit me provimin e maturës nga një shkollë e mesme në Vjenë, ai mori studimin e mjekësisë në Universitetin e Vjenës dhe shkroi tezën e doktoraturës në vitin 1891. Ndërsa ishte ende student ai botoi një esse mbi ndikimin e dietave në varësi të përbërjes së gjakut.
Në vitet 1891-1893, Landsteiner studioi kimi në Würzburg me profesor Hermann Emil Fischer. Në München mori trajtim dijetues nga Eugen Bamberger dhe në Zürich gjithashtu nga profesor Arthur Rudolf Hantzsch. Në numri e madh të publikimeve të asaj periudhe, disa prej të cilave në bashkëpunim me profesorët e tij, tregohet qartazi se ai nuk e kufizojnë veten për të ndjekur leksionet, që do ta brymosnin më tej formimin dhe njohjen publike të veprimtarisë së tij.
Puna kërkimore në Vjenë, zbulimi i virusit të poliomielitit
Pas kthimit në Vjenë ai u bë një asistent i Max von Gruber në Institutin higjienës. Në studimet e tij ai u përqendrua në mekanizmin e imunitetit dhe natyrën e antitrupave. Nga nëntori 1897 për të 1908 Landsteiner ai do të adoronte në institutin patologjike-anatomike të Universitetit të Vjenës me profesorin e famshëm, Anton Weichselbaum. Asokohe, Karl Landsteiner bëri të njohur qarqeve shkencore përmes botimit të 75 dokumente në lidhje me arritjet e tij, që kanë të bëjnë me çështje e testeve serologjike, bakteriologji, virologjisë dhe anatomisë patologjike. Përveç kësaj ai ka mbi vete përojën e 3,600 autopsi ne një periudhë vetëm 10-vjeçare.
Profesor Anton Weichselbaum gjatë vitit 1903 ishte tutor i Landsteiner për kualifikimin e tij akademik. Në vitin 1911 Karl Landsteiner do të emërohet profesor i anatomisë patologjike në Vjenë. Gjatë kësaj kohe ai zbuloi – në bashkëpunim me Erwin Popper – karakterin infektive të poliomielitit. Në njohjen e këtij zbulimi novatore, të cilat kanë provuar të jetë bazë për luftën kundër poliomelitit, ai është vlerësuar duke hyrë në “Hall of Fame Polio” në Warm Springs, Gjeorgji, nderim i cili daton në janar të vitit 1958.
Zbulimi i grupeve të gjakut
Është viti 1900 kur Karl Landsteiner arriti të zbulojë mbi efektin që kishte gjaku i dy njerëzve nga kontakti agglutinates. Në vitin 1901 ai zbuloi se ky efekt ishte për shkak të kontaktit të gjakut më serum. Si rezultat, ai arriti në identifikimin tre grupet e gjakut të njeriut, A, B dhe O, të cilat ai etiketuar C. Dhe vjen e shumëpritura, Landsteiner zbuloi se transfuzioni i gjakut mes personave me të njëjtin grup nuk çon në shkatërrimin e qelizave, gjë e cila ishte prezentë dhe me rrezik serioz për jetën e pacientit tek transfuzioni i gjakut të personave me grup të ndryshëm. Bazuar në gjetjet e Karl Landstein, transfuzioni i parë i suksesshëm i gjakut është kryer nga nga doktor Reuben Ottenberg në Sinai Hospital në New York në vitin 1907.
Gjaku ndahet në katër grupe: A, B, AB dhe 0. Ekzistojnë dhe nëngrupe siç janë:(A1, A2; A1B, A2B) dhe varianta tjetër p.sh.: A3, Ax; dhe të fundit A0 dhe A4). Gjatë tranfuzionit të gjakut, grupi 0 mund te ju jep gjithëve gjak, kurse pranon vetem nga grupi 0. Ndërsa grupi AB merr prej të gjithve dhe i jep vetëm grupit AB, kurse A mund të jep A dhe AB, dhe merr nga 0 dhe A, kurse B i jep B dhe AB kurse merr nga B dhe O.
Në transfuzionin e gjakut sot ka një rëndësie të madhe në praktikën kirurgjikale. Në 1930 Landsteiner u dha Çmimin Nobel në Fiziologji ose Mjekësisë në njohjen e këtyre arritjeve. Për punën e tij nismëtare, ai njihet si babai i mjekësisë transfuzive.
Puna kërkimore në Holandë dhe në Shtetet e Bashkuara
Pas Luftës së Parë Botërore, Vjena dhe republika e re e Austrisë, si një e tërë ishte në një gjendje të shkretë ekonomik, një situatë në të cilën Landsteiner nuk sheh ndonjë mundësi për të vazhduar me punën e tij kërkimore. Ai vendosi të shkojë në Holandë dhe në varësi të kushteve të pranojë një post si prosector në një spital të vogël katolike e Shën Joannes de Deo në Hagëdhe. Për të përmirësuar gjëndjen e rënduar ekonomike, me qëllim që të përmirësohet gjendja e tij financiare ai punon edhe në një fabrikë.
Ai gjithashtu botoi një numër të letrave, pesë prej të cilave janë botuar në holandisht Akademia Mbretërore e Shkencave. Megjithatë, kushtet e punës dhe të jetesës nuk janë dhe aq të ndryshmëe nga Vjena vështirësive të mëdha të pasluftës. Kësokohe Karl Landsteiner pranoi ftesën që të zhvendoset në Nju Jorku, me nxitjen e Simon Flexner, i cili kishte dijeni mbi arritjet e tij të jashtëzakonshme. Është viti 1923 dhe Amerika është tashmë stacioni i tij i radhës ku do të vendosej me familjen e tij. Atje biologu i famshëm do të punojë për Institutin Rockefeller. Gjatë viteve 1920 Landsteiner kishte punuar në lidhje me problemet e imunitetit dhe alergjive. Më 1927 ai zbuloi grupe të reja të gjakut: M, N dhe P, duke e çaur më tej veprën që kishte nisur 20 vite më parë.
