Qortimet e vjeshtës
E shihja çdo mëngjes, kur shkoja në shkollë.
Gjithmmonë në të njajten skutë, e njajta fytyrë zeshkane, e mblueme me lesh të gjatë, që lëshonte ngandonjëherë vezullime t’argjandta.
Vuejtjet ma tepër se koha, kishin lanë në faqet e tij të vrazhda gjurmë të thella, të shumta.
Kujdeset e përditshme, të zakonshme, të vazhdueshme, kishin përftue fije të shpeshta të bardha në flokët e pakrehun.
Në verë shiste pemë. Në dimën gështeja të pjekme.
Të gjithë fëmijët e lagjes e njihshin. Kur shkojshin në shkollë, u ndalshin ke skuta e ngushtë për me ble gështeja.
Nganjiherë ndonji kalama i thoshte diçka në vesh. Atë ditë nana nuk i kishte dhanë të holla.
Burri tundte kryet e lodhun prej mendimeve.
Dhe vente buzën në gaz.
Atë buzë të thame qi rrallë kishte qesh.
Fëmija mbushte xhepin me gështeja dhe u largonte i gëzuem.
Dhe gështejëpjekësi drejtonte shpinën e kërrysun prej lodhjeve kondent për gëzimin që shkaktonte.
***
Kur afrohej vera, atij i binte nji hije mjerimi.
I vinte keq që u largojshin blesat e tij të vegjël.
Paret e humbuna?
Jo!
Ai copën e mjerë të bukës dhe të djathit për vete dhe për fëmijët (se kishte dy fëmijë të bukur, të bukur si prandvera) e fitonte edhe tue u shitë të mëdhenjve pemë.
Por diçka ndiente metë, kur nuk shihte buzëqeshjet e kalamajve, që shkojshin me u mbyllë në muret e rrebta të shkollës, kur nuk digjonte zanet e gëzueshme të tyne.
Ai i shikonte ato fytyra engjëllore, ai digjonte ato zane të argjandta dhe i përfytyrohej kënaqësi kujtimesh të ngahershme që zgjohen papritmas, zane të dashuna i flitshin me ambëlsi në mëshehtësinë e shpirtit të tij të mbyllun.
***
Fëmijët diftojshin shumë sende për atë.
Kishte pasë dikur nji fëmijë, nji kërthi të njomë dashunie, që me zanet e veta të gëzueshme binte lumtuni në shtëpinë e gështejëpjekësit (pse kishte pasë edhe ai nji shtëpi).
Nji ditë engjëlli kishte lanë babën dhe nanën.
Nji jehonë vaji kishte përshkue qetësinë e shtëpisë së vorfën.
Prandvera a artë që shkimet e pakohë …
Rreze e mekët drite që daravitet në mjerim …
Ledhatime të pafajshme dashnie, që këputen rreptësisht …
Mbas disa ditësh grumbulli i njerëzve që kishte marrë kërthinin, kishte kthye …
Kishte marr me vete edhe nanën e smutë.
Mizori e pangopshme e gjaksore dhambëqitun!
Ma vonë nji grumbull tjetër njerëzish me armë dhe rrobe të njillojta, kishte qitë nga shtëpia, me pak rraqe mbas krahi, burrin e mjeruem.
Ai kishte mbetë i vetëm, tmerrisht i vetëm, me dy fëmijët e lig dhe me mjerimin e vet.
Nji ditë, kur po merrje gështejat e zakonshme, vërejta diçka që më çuditi.
Gështejëpjekësi kishte mbulue gjoksit e vet leshatak me nji rrobe të vjetrueme.
Ishte të ftohtë, të ftohtë kërcëllues nandori.
Ishte mëngjes, mëngjes i rrebtë.
Binte borë e bardhë virgjënore, që flokë-flokë lëshonte mjerimin mbi kolibet e unjëta, dhe gëzim mbi pallatet e ndritshme …
Ishte dimën.
Kur më dha gështejat, burri u kollit. Fëtyra i mori nji ngjyrë të zjarrtë. Për nji çast vrulli u ul dhe përnjiherë njeriu u zverdh … Shikoi dy fëmijët që po andrrojshin qetësisht mbi dërrasat e vjetrueme të arkava të prishuna.
Dhe psherëtini.
Unë kuptova.
Binte borë. Ishte të ftohtë.
Mbas asaj dite ai u kollit shpesh. Zhurma e vrullshme e sëmundjes grise e ndaloi shpeshherë prej punës.
Burri vërente trishtueshëm fëmijët dhe vente dorën në gjoks.
Nji ditë nuk e pashë ma.
Fëmijët, që blejshin gështeja u mjeruen.
***
Nji mbramje vjeshte këthejshe në shpi.
Erë e rrebtë e furishme frynte nga veriu.
Binte shi, shi i ngritë. Tetori që shtin dridhjet në zemër.
Nën nji strehë gjysmë të shkatërrueme, strukë në pallton e vjetër.
Pashë nji burrë të këputun.
Kryet e thimë i mbështetej mbi gjoksin e ngushtë.
Në kocat e prehnit të tij pushojshin dy krena të vegjël.
U afrova.
Gështejëpjekësi me dy kërthijtë!
Flejshin tue u dridhë.
Por nji ndijesë e çuditshme më urdhënoi mos me e prishë atë qetësi mjerimi.
Dhe unë u largova i poshtënuem, kur vërejta rrobet e mija të ngrohta.
U largova me nji premtim dhe me nji dënim në zemrën time.
Dënova shoqninë njerëzore, premtova …
Ishte mbramje vjeshte. Binte shi. Frynte erë.
Qemal Stafa
