Në janar të vitit 49 para Krishtit, Jul Çezari udhëhoqi ushtrinë e tij përtej Lumit Rubikon në veri të Italisë dhe e zhyti Republikën Romake në luftë civile. Rivali i Çezarit, i famshmi Pompei, u arratis për në Greqi. Brenda tre muajve, Çezari kontrollonte të gjithë gadishullin italian dhe në Spanjë kishte mposhtur legjionet besnike të Pompeit. Tani, Çezari po ndiqte Pompein në Greqi. Çezari arriti të mundi forcat e armikut, ndonëse më të shumta në numër, por jo përpara se Pompei të arratisej për në Egjipt.
Duke ndjekur Pompein për në Egjipt, Çezarit iu ofrua koka e prerë e rivalit të tij, si shenjë miqësie. Përpara se të largohej nga rajoni, Çezari caktoi Kleopatrën si sundimtare të Egjiptit në këmbë të tij. Çezari mposhti rivalët e mbetur në Afrikën e Veriut në vitin 47 para Krishtit dhe u rikthye në Romë, tashmë me autoritet të vendosur përfundimisht.
Çezari vijoi të konsolidojë pushtetin dhe në shkurt të vitit 47 para Krishtit, ai u vetëshpall diktator i përjetshëm. Ky akt, bashkë me përpjekjet e tij të vazhdueshme për t’u vetëstolisur me kostumin e pushtetit, ktheu kundër tij shumë prej pjesëtarëve të Senatit. Gjashtëdhjetë prej tyre konkluduan se e vetmja zgjidhje e problemit ishte vrasja e Çezarit.
VDEKJA E NJË DIKTATORI
Nikolau i Damaskut e shkroi rrëfimin e tij për vrasjen e Çezarit disa vite pas ngjarjes. Ai nuk ishte në fakt i pranishëm kur ndodhi vrasja, por kishte pasur mundësinë të fliste me ata që kishin qenë aty. Ai ishte mik i Herodit të Madh dhe mblodhi informacione gjatë një vizite në Romë. Mendohet që rrëfimi i tij të jetë i besueshëm.
PLANI i vrasjes së Çezarit:
“Komplotuesit nuk u takuan asnjëherë haptas, por ata u mblodhën disa herë në shtëpitë e njëri-tjetrit. Pati shumë diskutime dhe propozime, siç mund të mendohet, ndërkohë që, ata shqyrtonin se si dhe ku ta ekzekutonin planin e tyre. Disa sugjeruan që ta bënin atentatin ndërkohë që ai shëtiste përgjatë Rrugës së Shenjtë, që ishte një prej shëtitjeve të tij të preferuara. Një tjetër ide ishte që të kryhej gjatë zgjedhjeve, në një rast, ku do të kalonte një urë për të shkuar dhe emëruar magjistratët në Kampus Martius; ata duhej të caktonin shuma në para për disa që do ta shtynin nga ura dhe të tjerë që do të shkonin ta vrisnin. Një plan i tretë ishte që të pritej për një shfaqje gladiatorësh. Avantazhi i kësaj do të ishte se, për shkak të shfaqjes, nuk do të kishte dyshime nëse do të vërehej prania e armëve para atentatit. Por, shumica ishte që ai të vritej ndërkohë që, qëndronte ulur në Senat, aty ku do të ishte i vetëm, pasi josenatorët nuk do të pranoheshin dhe ku komplotuesit e shumtë do të fshihnin kamat poshtë veshjeve. Ishte ky plani që fitoi”.
BRUTI BIND ÇEZARIN:
“…miqtë e tij ishin të alarmuar nga disa zëra që kishin dëgjuar dhe u përpoqën ta ndalojnë që të shkojë në Senat, ashtu si bënë edhe doktorët, pasi ai vuante nga një prej marramendjeve të herëpashershme. E shoqja, Kalpurnia, e cila ishte e trembur për shkak të disa ëndrrave që kishte parë, iu qep pas dhe i tha se nuk do ta lejonte të dilte atë ditë. Por Bruti, një prej komplotuesve që atëherë mendohej se ishte një mik i tij i ngushtë, erdhi dhe i tha: ‘Ç’është kjo, Çezar? A mos je burrë që i kushton vëmendje ëndrrave të një gruaje, si dhe thashethemeve të budallenjve, e të fyesh Senatin duke mos dalë, megjithëse ai të ka nderuar dhe është mbledhur posaçërisht për ty? Më dëgjo mua, lëri mënjanë parandjenjat e të gjithë këtyre njerëzve dhe eja. Senati ka që në mëngjes në seancë, duke të pritur’. Kjo e bindi Çezarin dhe ai u nis.
OGURE TË KËQIJ:
Përpara se të hynte në sallë, priftërinjtë i sollën viktimat për të bërë atë që do të ishte flija e tij e fundit. Ogurët ishin qartësisht të pafavorshëm. Pas kësaj flije të pasuksesshme, priftërinjtë bënë të tjera për të parë në do të dilte diçka më e përshtatshme, nga ata që ishin zbuluar tashmë para tyre. Në fund, ata thanë se nuk ishin në gjendje të dallonin me qartësi qëllimet hyjnore, pasi kishte ndonjë shpirt transparent, të keq që fshihej tek viktimat. Çezari, i mërzitur e braktisi parashikimin e të ardhmes për në perëndim, ndonëse priftërinjtë vazhduan me përpjekjet e tyre.
Vrasësit e pranishëm u kënaqën nga kjo, ndonëse miqtë i kërkuan Çezarit ta shtynte takimin e Senatit për atë ditë, për shkak të asaj që kishin thënë priftërinjtë dhe ai ra dakord. Por, disa shërbëtorë erdhën dhe i thanë se Senati ishte mbushur plot. Ai u hodhi një sy miqve, por Bruti iu afrua sërish dhe i tha: “Eja, zotëri i mirë, mos u kushto rëndësi dërdëllitjeve të këtyre burrave, dhe mos shty atë që Çezari dhe pushteti i tij kanë paracaktuar. Zgjidh kurajën tënde si ogurin e preferuar”. Ai e bindi Çezarin me këto fjalë, e kapi nga dora e djathtë dhe i priu drejt Senatit, që ishte shumë pranë. Çezari e ndoqi pas në heshtje”.
SULMI:
“Senati u ngrit në këmbë në respekt të postit të tij, kur e panë të hyjë. Ata që kishin pjesë në komplot qëndruan pranë tij. Ngjitur me të shkoi Tiliu Cimber, vëllai i të cilit ishte dëbuar nga Çezari. Nën pretekstin e një kërkese modeste nga vëllai, Cimberi u afrua dhe e kapi nga manteli, me sa duket për të treguar një gjest edhe më pozitiv. Çezari donte të ngrihej dhe të përdorte duart, por nuk u lejua nga Cimberi dhe nisi të shfaqë irritim. Ky ishte momenti që të tjerët të ndërhynin. Të gjithë nxorën me shpejtësi kamat dhe nxituan drejt tij. I pari, Servilius Kaska e goditi me majën e kamës në shpatullën e majtë, pak mbi klavikul. Ai kish shënjestruar pikërisht klavikulën, por në nxitim e sipër nuk ia doli. Çezari u ngrit për t’u vetëmbrojtur dhe nëpër poteren e krijuar Casca i thirri në greqisht vëllait. Ky e dëgjoi dhe nguli kamën e tij në brinjë. Pas një momenti, Kasiusi e preu në fytyrë dhe Decimus Bruti e goditi në ijë. Ndërkohë që, Kasius Longinus përpiqej t’i jepte një tjetër goditje, i shkau dora dhe goditi Markus Brutin në dorë. Minuci gjithashtu nuk qëlloi dot në trupin e Cezarit dhe goditi Rubriusin në kofshë. Ishin disa burra që bënin betejë kundër tij.
Pas gjithë plagëve të marra, ai u shemb në këmbët e statujës së Pompeit. Të gjithë dukej se donin që të kishin kontributin e tyre në vrasje dhe nuk mbeti asnjëri pa i dhënë nga një goditje në trup, ndërkohë që, ai rrinte aty shtrirë deri kur, i plagosur tridhjetë e pesë herë, mori frymë për herë të fundit”.
VRASJA POLITIKE
Ishte 15 marsi i vitit 44 pes, Jul Cezari, “diktator për jetë” i Republikës Romake, dorëzohet, vritet nga senatorët gjatë një takimi në sallën e Teatrit Pompei, Romë. Në komplot morrën pjesë rreth 60 fisnikë, përfshi edhe personin për të cilin Cezari ishte kujdesur aq shumë, Marcus Brutus. Çezari kishte në plan të largohej nga Roma për një betejë më 18 mars dhe kishte emëruar anëtarë besnikë të ushtrisë për të qeverisur republikën në mungesë të tij. Kjo i zemëroi senatorët, dhe shpejt, bënë plan për ta vrarë. Dhe kjo ndodhi. Markus Brutus e goditi në ijë dhe Cezarit e pa në sy duke i thënë: “Edhe ti, biri im!?” Nisur nga kjo shprehje, historianët spekullojnë se Brutus mund të ketë qenë bir jashtmartese i Jul Cezarit.
Ishte vrarë një perandor. Kishe dhënë shpirt një “diktator për jetë”. Një vrasje thelbësisht politike regjistron këtë në analet e historisë si më tipiken dhe më të pastrën. “Edhe ti, biri im!?”, ka qenë, është dhe do të mbetet si logo e çdo pabesie e njerëzve të pushtetit, njeri për tjetrin, sepse asnjë perandor, despot, apo diktator, nuk ka askënd më frikë se kamën e një Bruti.
ME I MADHI I TE MEDHENJVE
I konsideruar si ‘njeriu më i madh i të gjitha epokave’ nga shumë njerëz, Jul Cezari është një nga figurat më magjepsëse në histori. Ai ishte një politikan dhe një diplomat që ishte i apasionuar pas çdo gjëje që bënte. Ai ishte një gjeneral dhe burrë shteti shumë i talentuar, i njohur për aftësitë e tij të jashtëzakonshme në shkrimin e prozës latine. Mbi të gjitha, ai ishte një gjeni ushtarak. I lindur në një epokë të trazuar, kur fraksione të ndryshme po përpiqeshin të merrnin kontrollin mbi shtetin dhe qeverinë romake, Cezari luajti një rol të rëndësishëm në rënien e ‘Republikës Romake’ dhe ngritjen e ‘Perandorisë Romake’. Një nga personalitetet më të njohura në historinë njerëzore, ai ishte një luftëtar i guximshëm dhe një shpatar ekspert. Ai jo vetëm që ishte një komandant shumë i suksesshëm, por edhe një reformator pasi solli shumë reforma sociale, ekonomike dhe politike për ta bërë vendin një vend më të mirë. Kontributi më i rëndësishëm që ai ka dhënë ishte reformimi i kalendarit ku ai prezantoi një vit të brishtë një herë në katër vjet – atë që ne ndjekim deri më sot. Muaji ‘Korrik’ mban emrin e tij për nder të tij. Për shkak të dashurisë dhe respektit të pakushtëzuar për Romën dhe kontributit të tij në zhvillimin dhe organizimin e vendit, atij iu dha titulli ‘Pater Patriae’ (Babai i Atdheut).
Përgatiti: Albert Vataj
