Albert Vataj
  • DIJE
    • Figura të ndrituna
    • Kujtesë
    • Impresione
    • Traditë
    • Histori
  • KRIJIMTARI
    • Persiatje
    • Esse
    • Poezi
    • Prozë
    • Urtësi
  • LETËRSI
    • Autorë
    • Libra
    • Filozofi
    • Përshkrimore
    • Dashuri
  • ART
    • Pikturë
    • Muzikë
    • Qytetërim
    • Mitologji
    • Kritikë
  • SPEKTËR
    • Reportazh
    • Intervista
    • Psikologji
    • Profil
    • Forum
    • Eros
  • Kureshti
    • A e dini se?
    • Shëndetësi
    • Kuriozitete
    • Natyra
    • Nga jeta e korifejve
    • Shkencë
  • BLOG
No Result
View All Result
  • DIJE
    • Figura të ndrituna
    • Kujtesë
    • Impresione
    • Traditë
    • Histori
  • KRIJIMTARI
    • Persiatje
    • Esse
    • Poezi
    • Prozë
    • Urtësi
  • LETËRSI
    • Autorë
    • Libra
    • Filozofi
    • Përshkrimore
    • Dashuri
  • ART
    • Pikturë
    • Muzikë
    • Qytetërim
    • Mitologji
    • Kritikë
  • SPEKTËR
    • Reportazh
    • Intervista
    • Psikologji
    • Profil
    • Forum
    • Eros
  • Kureshti
    • A e dini se?
    • Shëndetësi
    • Kuriozitete
    • Natyra
    • Nga jeta e korifejve
    • Shkencë
  • BLOG
No Result
View All Result
Albert Vataj
No Result
View All Result
Home Figura të ndrituna

Inge Lehmann, gjeofizikantja që hodhi e para postulatin se toka ka bërthamë, ka zemrën e saj prej zjarri

admin by admin
May 13, 2016
in Figura të ndrituna
0
SHARES
70
VIEWS
Share on FacebookShare on Twitter

Nga Albert Vataj

Kjo grua e futi sizmologjinë dhe gjeofizikën në një erë të re. Teza e saj i dha një tronditje shkundullitëse qarqeve akademike të kohës. Bashkë me nobelisten e parë grua Mari Kyri, Inge Lehmann do të hynte triumfalisht në tempullin e maskilizuar shkencor, duke mos e lënë jo vetëm iluminimin por dhe trofetë e saj, vetëm pronë e burrave. Pakkush edhe sot mund ta rrok me logjikën e rracionales, se me sa mund dhe sakrifica është dashur që këto gra të arrijnë famën, që kjo grua të konkurrosë me disa të paaftë që favorizoheshin si meshkuj. Nuk u ka mjfatuar atyre vetëm dija dhe përpjekja vetmohuese, por edhe sfida për të tejkaluar gruan. Është pikërisht kjo që e mëton si detyruese të çdo gjenerate, jo vetëm t’i përkujtojmë, por t’i jemi mirënjohës këtyre grave të jashtëzakonshme, këtyre nënave të përkushtuara. Falë punës së tyre aftësia e botkuptimit tonë ka rrëmbyer gjithnjë e në pamatshmëri dimensionin e nxënjes.

Inge Lehmann u lind më 13 maj 1888. Ajo ishte sizmologia dhe gjeofizikantja daneze, gruaja që arriti të zbulonte spariherë thelbin e tokës. Do të ishte viti 1936 kur ajo do të dilte me postulatin se toka ka bërthamë.

Toka ka një kore të pasur me silic, një mantel shumë të trashë, një bërthamë e jashtme e lëngët dhe një bërthamë solide brendshme. Të kuptuarit e strukturës së brendshme të Tokës rrjedhon materiali përbërës duke përfshirë dhe valët sizmike dhe vullkanike.

Ky përfundim u pranua pa hezitim nga sizmologët, të cilët deri asokohe nuk kishte qenë në gjendje për të propozuar një hipotezë të realizueshëm për vëzhgimin se P-valë krijuar nga tërmetet kur ajo arriti në zona të caktuara të brendshme Tokës.

Bërthama e Tokës shtrihet në qendër të të planetit Tokë. Fillon nga thellësia rreth 2 900 km dhe diametri i saj është rreth 7 000 km. Kryesisht përbëhet nga hekurit dhe nikelit. Është e ndërtuar prej dy pjesëve me dendësi të ndryshme: pjesës së jashtme dhe pjesës së brendshme. Mendohet se bërthama e jashtme është në gjendje të lëngët e të zjarrtë , kryesisht nga hekuri, ndërsa bërthama e brendshme është në gjendje të ngurtë, për shkak të shtypjeve shumë të medha 3.5 mil. atmosfera , dendësisë shumë të lartë dhe teperaturës shumë të lartë, rreth 6680 ℃, material është në gjendje të metalizuar, ku, përveç hekurit, gjendet edhe nikeli. Bërthama ndryshe quhet edhe barisferë ose metalosferë. Falë kësaj gruaje, shkenca, sizmologjia dhe gjeofizika ndërtuan një dimension të ri të marrëdhënieve dhe kuptueshmërisë së shumë fenomeneve që rrjedhojnë nga zemra e tokës, nga bërthama e saj  prej zjarri.

***

Jeta e hershme dhe edukimi

Ajo mori edukimin e saj shkollor në një pedagogjike progresiv të udhëhequr nga Hanna Adler, Niels Bohr halla ‘s. Sipas Lehmann, i ati i saj dhe Adler ishin shtysat më të rëndësishme për zhvillimin e saj intelektual.

Ajo studioi matematikë në Universitetin e Kopenhagës dhe Universitetin e Kembrixhit, studime që u desh ti ndërpriste ngucuar nga shëndeti i saj dobët për t’i vazhduar më pas.

Në vitin 1952, Lehmann u konsiderua për një rang profesori në gjeofizikës në Universitetin e Kopenhagës, por ju refuzua emërimi. Shpërngulet në Shtetet e Bashkuara për disa vite ku ka bashkëpunuar me Maurice Eëing dhe Frank Press mbi hulumtimet e kores së Tokës dhe shtresës së saj . Gjatë kësaj pune, ajo zbuloi një ndërprerje sizmik, i cili shtrihet në thellësi në mes të 190 dhe 250 km dhe është quajtur për të, shkëputje Lehmann . Francis Birch vuri në dukje se “shkëputje Lehmann u zbulua nëpërmjet kërkimeve dhe shqyrtimit të të dhënave sizmike…”

Në vitin 1997, Unioni Amerikan i Inge Gjeodezisë ka themeluar medaljen “Inge Lehmann” për të nderuar ” kontributin e shquar, në kuptimin e strukturës, përbërjen dhe dinamikën e mantelit të Tokës dhe thelbit të saj.”

Një memorial dedikuar për Inge Lehmann do të jetë i instaluar në Frue Plads në Kopenhagë në vitin 2017. Monumenti do të jetë projektuar nga Elisabeth Toubro.

Tags: a e dini seGjeofizikeGrate e shkenceskuriozitetePersonzhProfilShkenceSizmologjiToka
Previous Post

Paul VALÉRY: Paqja është ajo gjendje e gjërave në të cilën armiqësia e natyrshme mes njerëzve shfaqet në krijime

Next Post

Mehmet Ali Agça, turku që qëlloi me “vullnet hyjnor” mbi Papa Gjon Pali II

admin

admin

Next Post

Mehmet Ali Agça, turku që qëlloi me "vullnet hyjnor" mbi Papa Gjon Pali II

Discussion about this post

Albert Vataj

Albert Vataj

Ajo që bën dhe e ndjen është ajo që duhet. Mos u bëj rob i fatalizmit, nëse nuk do të lësh veten të bjerë në boshin e asgjësë. Nuk është e thënë se duhet të ecësh me hapa të shpejtë për të mbërritur diku, hapat e sigurt janë ata që të çojnë aty ku duhet dhe kur duhet të shkosh. Jepu me gjithë shpirt asaj që e do me gjithë zemër dhe do të shohësh se përveçse i pasur do të jesh dhe i lumtur. Ushqeje me dritë gjithçka që jeta ta kredh në terr dhe se bashkë me veten ke çliruar prej kësaj robëria edhe ata që sjellin farën e së mirës të vullnetet për të ndryshuar botën që na përket të gjithëve. Më mirë vdis duke u përpjekur se sa të zvarritesh duke u ankuar. Jeta është gjithçka që ti kërkon prej saj. Nuk ka forcë të hyjshme apo përkufizime që tregojnë udhën e së vërtetës, jetën e merituar, zotërimin e gjithçkasë që të përket. Kërko gjithçka tek vetja. Gjithçka që do është gjithnjë me ty. Mjafton të dish ta kërkosh dhe do të kesh gjithçka.
  • Trending
  • Comments
  • Latest

Fausti, Mefistofeli dhe Margarita, një tragjedi e bashkëjetimit të së mirës me të keqes, vuajtja pambarim

April 4, 2016

Çfarë është Dashuria? Thënie brilante nga njerëz të famshëm që kanë skalitur zjarret e pasionit në historinë e letërsisë

May 12, 2017

Natyra është një prej mrekullive që motivon udhëtimin e njeriut në jetë 

August 16, 2017

Ëndrrat e këqija, makthet, përse i shohim, mesazhet që na dërgojnë dhe a mund t’i shmangim?

April 4, 2016
Piktori Jan Brueghel – Plaku, djali i alegorikut të madh flamant dhe bashkëpunëtor i Peter Paul Rubens

Piktori Jan Brueghel – Plaku, djali i alegorikut të madh flamant dhe bashkëpunëtor i Peter Paul Rubens

0

Prometeu, shenjtori dhe martiri më fisnik i kalendarit mitologjik

0

Wolfang Amadeus Mozart, më brilanti që bota njohu, “shenjtori” që ktheu muzikën në besim

0

Salvador Dali, surrealisti më kokëkrisur dhe më përfaqësues i pikturës

0
Piktori Jan Brueghel – Plaku, djali i alegorikut të madh flamant dhe bashkëpunëtor i Peter Paul Rubens

Piktori Jan Brueghel – Plaku, djali i alegorikut të madh flamant dhe bashkëpunëtor i Peter Paul Rubens

January 13, 2021
Njerëzit me tipare “të errëta” të personalitetit i’u përgjigjën me dallime specifikisht të dukshme pandemisë COVID-19 

Njerëzit me tipare “të errëta” të personalitetit i’u përgjigjën me dallime specifikisht të dukshme pandemisë COVID-19 

January 4, 2021
Albert Vataj: Libri është në periudhën e vet më të errët, atë të mosleximit

Albert Vataj: Libri është në periudhën e vet më të errët, atë të mosleximit

January 3, 2021
Pierre-Auguste Renoir, poeti i flakërimtë i penelit të ngjyrave të gjalla, shprehia depërtuese e bukurisë që e deh

Pierre-Auguste Renoir, poeti i flakërimtë i penelit të ngjyrave të gjalla, shprehia depërtuese e bukurisë që e deh

December 3, 2020
  • About
  • Advertise
  • Privacy & Policy
  • Contact

Copyright © 2020 Albert Vataj

No Result
View All Result
  • DIJE
    • Figura të ndrituna
    • Kujtesë
    • Impresione
    • Traditë
    • Histori
  • KRIJIMTARI
    • Persiatje
    • Esse
    • Poezi
    • Prozë
    • Urtësi
  • LETËRSI
    • Autorë
    • Libra
    • Filozofi
    • Përshkrimore
    • Dashuri
  • ART
    • Pikturë
    • Muzikë
    • Qytetërim
    • Mitologji
    • Kritikë
  • SPEKTËR
    • Reportazh
    • Intervista
    • Psikologji
    • Profil
    • Forum
    • Eros
  • Kureshti
    • A e dini se?
    • Shëndetësi
    • Kuriozitete
    • Natyra
    • Nga jeta e korifejve
    • Shkencë
  • BLOG

Copyright © 2020 Albert Vataj